Ο σεισμικός κίνδυνος.

από την  Πολιτικό Μηχανικό Αγγελική Θ. Παπαϊωάννου *

Ο σεισμικός κίνδυνος  είναι  ένας  από τους φυσικούς  και τεχνολο­γικούς  κίνδυνους  ( πλημμύρες, πυρκαγιές, κατολισθήσεις, ανεμοθύελλες, σεισμοί κ.λ.π. ) που απειλούν τις κοινωνίες μας. Η υπόμνησή τους και κι η συνειδητοποίηση της εμπειρίας μας  βοηθούν στην έλλογη οργάνωσή μας .

Πώς θα αμυνθούμε κατά των «πράξεων του θεού» (acts of god)...   Που στηρίζεται μια αντισεισμική μελέτη;    α) Για κάθε περιοχή, λαμβάνεται υπό­ψη ένας μεγάλος «σεισμός σχεδιασμού»,τέτοιος ώστε με πιθα­νότητα 90% να μην αναμένεται να ξεπερασθεί σε 50 χρόνια. Άρα υπάρχει πιθανότητα να γίνει σεισμός με­γαλύτερος από εκείνον που λάβαμε υπόψη.   Πέρα όμως αυτού  νεότερες σεισμολογι­κές γνώσεις οδηγούν συχνά σε αύξηση τούτου του «σεισμού σχεδιασμού». Αυτό σημαίνει ότι οι παλιότερες κατασκευές διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο . β) Πώς θέλουμε όμως να συμπεριφερθεί  το κτίσμα μας υπό τον σεισμό σχε­διασμού; Το μελετάμε έτσι ώστε να μην καταρρεύσει, έστω και αν πάθει δηλαδή ορισμέ­νες βλάβες σε επιλεγμένες θέσεις. Και γιατί δεν του ζητάμε να μην πά­θη «καμιά» βλάβη; Γιατί το κόστος κατασκευής θα ήταν απαγορευτικό, αλλά και  η λειτουργικότητα του κτίσμα­τος αμφίβολη.  γ) Και πώς βρίσκομε «πόσο» υλικό και «πώς» θα το βάλουμε στις κρίσιμες θέσεις του κτίσματος; 

Εδώ, οι επιστημονικές μας γνώσεις εξελίσσονται τα­χύτατα  και διεθνώς  οι Αντισεισμικοί Κανονισμοί ανασυντάσσονται κάθε 10 χρόνια πε­ρίπου. (Στην Γενική Εισήγησή του στο Ευρωπαϊκό Συνέδριο Αντισεισμικής Μηχανικής - Παρίσι, 9. 1998- , ο ομότιμος  καθηγητής του ΕΜΠ κ. Θεοδόσιος. Τάσιος είπε ότι, από το 1964 ως το 1995 οι Ιάπωνες 10πλασιάσαν τους συνδετήρες «περίσφιγξης» στα βάθρα των γεφυρών τους, στα­διακά  350% μέχρι το 1980 και 1000% μέχρι το 1995) . Έτσι εξε­λίσσεται η επιστήμη όταν πρόκειται για εξόχως περίπλοκα φαινόμενα .  Τί θα πει «εξελίσσεται»; Θα πει  ότι χθες (και προχθές) η γνώση μας ήταν ανεπαρκής - άρα το ενδεχόμενο βλαβών (παρά την τήρηση των τότε Κανονισμών) είναι σαφώς μεγαλύτερο στις πα­λαιότερες κατασκευές. Τούτο είναι μια επιστημονική αλήθεια κι όχι κινδυ­νολογία . Ο Κανονισμός (Νόμος του Κράτους) προβλέπει ότι υπό τον συμβατικό σεισμό σχεδιασμού, τα κτίσματα θα υποστούν νόμιμες βλάβες.  Επίσης, από το ότι κάθε φορά που γίνεται τροποποίηση των Κα­νονισμών, ο Νομοθέτης δεν λαμβά­νει μέριμνα  για τις υφιστάμενες κατασκευές, σημαίνει  ότι τα πα­λιότερα κτίσματα κινδυνεύουν περισ­σότερο .    Ύστερα από αυτά , θεωρώ κατ' αρχήν προκλητικό φαρισαϊσμό την δαιμονολογία κατά των Μηχανικών.  Αν θέλουμε ακόμη αυστηρότερους Κανονισμούς, θα πρέπει να αποδεχτούμε το επί πλέον οικονομικό κόστος,  αλλιώς, να συμβιβασθούμε με  τις ανά 30ετία απώλειες. Αυτή  όμως είναι μια επιλογή  ΠΟΛΙΤΙΚΗ και γι' αυτό – ορθότατα- στην Ελλάδα οι Κανονισμοί είναι Νόμοι του Κράτους  όχι όμως και  στην συ­ντριπτική πλειονότητα των προηγμένων χωρών.  Ο φαρισαϊσμός τηs... κατασκευής:    Ακόμη και σήμερα  πλήθος οικοδομών γίνεται  χωρίς μελέτη π.χ. τα λεγόμενα  «αυθαίρετα» που  πολλές φορές λαός και ΜΜΕ βρέθηκαν στο πλευρό των αυθαιρετούντων .  Μόλις όμως έλθουν  πλημμύρες και σεισμοί,  για να αρθούν οι αμαρ­τίες γίνεται ‘’αποδιοπομπαίος τράγος‘’ ο Μηχανι­κός.  Για τα «νόμιμα» κτίσματα, έχω  να πω  ότι, απ' όλα τα τεχνολογικά αγαθά του σύγχρονου βίου, μόνον η ιδιωτική οικοδομή δεν είναι βιομηχανικό προϊόν: Κατασκευά­ζεται με μια νομαδική και υπαιθρόβια τεχνολογία στην οποία  συνδυάζονται ποικιλότατα «υλικά» (από ανεξέλεγκτες μάντρες), ποικιλότατοι(επιστρατευμένοι και από  στέκια αλλο­δαπών)  «τεχνίτες», ποικίλες τεχνικές (που δεν κα­λύπτονται από προδιαγραφές), διάφορες κατηγορίες  «εργολάβων»  και με ένα κατ΄ όνομα επιβλέποντα κακώς αμειβόμενο (και απολυόμενο  πάραυτα αν κάνει τον ζόρικο και δημιουργεί οικονομικά προβλήματα…). Ενώ θέλουμε υψη­λή ποιότητα ,δεν επιβάλλουμε νομικές δεσμεύσεις σε προμηθευτές, τεχνίτες, ‘’εργολάβους’’ , ιδιοκτήτες .  Γιατί άραγε δεν λαμβάνουμε τα κατάλληλα μέτρα για την αποφασιστική βελτίωση της ποιότητας της ιδιωτικής οικοδομής; Γιατί καθυστερεί ο  Εργολήπτης Ιδιωτικών Έργων ,  αντίστοιχος του Εργολήπτη Δημοσίων Έργων; Προφανώς για να μην ανεβάσουμε το κό­στος .  Γι' άλλη μια φορά, το θέμα είναι πο­λιτικό  και  ‘’ το λίθο του αναθέματος’’ ρίχνουμε στη «συντεχνία των Πο­λιτικών Μηχανικών».  Το χρέος της πολιτείας:  Αρνούμαι την φασιστικού ύφους αποπροσανατολιστική γενίκευση  ότι είναι πωρωμένο το κύκλωμα «Μελέτη - Άδεια - Κατα­σκευή». Παρά τα κάποια απεχθή  κρούσματα συναλλαγής,  υπάρχουν δε­κάδες χιλιάδες τίμιων και εμπείρων επαγγελματιών που ευσυνείδητα υπηρετούν την κοινω­νία . Και είναι αυτοκτονική η αδράνεια των συνδικαλιστικών σωματείων των μηχανικών , εργολάβων, και υπαλλήλων που δεν ανέλαβαν έγκαιρη εκστρατεία αυτοκάθαρσης.  Υποστηρίζω όμως ότι, παρά ταύτα δεν αρκούν αυτά τα φαινόμενα για ερμηνεύσουν τις εκτεταμένες βλάβες που διεθνώς παρατηρούνται μετά από  μεγάλους σεισμούς («μεγάλους» σε σχέση με εκείνους που  προβλέπει ο κατά τόπους Κανονισμός. Η ανάλυση των πραγμάτων, έτσι όπως προσπάθησα να την παρουσιάσω ,  δείχνει νομίζω ότι μπροστά  σε μια θεομηνία, το κοινωνικό σύνολο μπαίνει αναγκαστικά σε μια διαπραγμάτευση: «Πληρώνω συνεχώς μεγαλύτερο οικονομικό τίμημα (μ' όλες τις αβεβαιότητες που ποτέ δεν θα λείψουν), ή αποδέχομαι κατ’ αραιά χρονικά διαστήματα σημαντικές απώλειες;» Η αναπόφευκτη αλλά τίμια αυτή διαπραγμάτευση  είναι πολιτικό ζήτημα . Υποστηρίζω ότι Πολιτεία, κόμματα, ΤΕΕ και σύλλογοι  έχουν καθήκον να οργανώσουν έναν ευρύτατο και μακροπρόθεσμο κοινωνικό  επιστημονικό, οικονομικό και  πολιτικό διάλογο.  Ένα διάλογο ειλικρινή και απροσχημάτιστο όχι μόνο στο θέμα του σεισμικού κινδύνου αλλά και  σε άλλα π.χ. τροχαία , πλημμύρες κλπ. και  όχι ‘’κατόπιν εορτής ‘’  με εύκολες μονόχορδες και λαϊκίστικες κραυγές όπως έχουμε συνηθίσει.

*MSc ’’Δομοστατικός Σχεδιασμός & Ανάλυση Κατασκευών’’ ΕΜΠ