Η ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΗ ΑΡΙΣΤΕΙΑ - Του Γιώργου Ι. Λούκα

Ακούμε συνέχεια για αριστεία, χωρίς όμως να την τεκμηριώνουμε και κυρίως χωρίς να έχουμε συμφωνήσει σε έναν κοινά αποδεκτό ορισμό. Ιδιαίτερα στο εκπαιδευτικό πλαίσιο άριστος, ορίζεται ο μαθητής ο οποίος επιτυγχάνει υψηλότερες επιδόσεις σε ένα τεχνητό εργαστηριακό περιβάλλον, το σχολείο (που σημειωτέον οι επιδόσεις ελέγχονται με έναν εξίσου μηχανοποιημένο τρόπο). 

Τι γίνεται όμως με τη ζωή, όπου η λογική της μιας και μοναδικής σωστής απάντησης πάει «περίπτερο»; Τι γίνεται με την ηθική; Εντάσσεται και αυτή στο πλαίσιο της αριστείας; Το επίμονο, ψυχικά ανθεκτικό παιδί που τα βγάζει πέρα μέσα στις αντιξοότητες κι ας μην καταφέρνει το 19+ δεν είναι άριστο; Ο ταλαντούχος αθλητής, μουσικός, ο μηχανικά άρτιος μικρός κατασκευαστής δεν δικαιούνται να θεωρούνται άριστοι; Τα παιδιά που ηγούνται και πρωτοστατούν, που άραγε εντάσσονται;

Από τα ομηρικά έπη ακόμη, ο κάτοχος της αρετής ήταν αυτός που χρησιμοποιούσε όλες τις ικανότητές του, προκειμένου να πετύχει τον σκοπό του. Φτάσαμε λοιπόν από την μῆτιν, την πολύτροπη ευφυΐα, χάρη στην οποία ο δαιμόνιος ήρωας επιβίωνε δαμάζοντας την ωμή βία των αντιπάλων του, στην αριστεία ως marketing, ως πολιτικό σύνθημα και ως βαθμοθηρία.

Τα αντικείμενα της αριστείας δε, έγιναν χειροπιαστά, τεχνοκρατικά φωτογραφίζοντας την τάση μιας ολόκληρης εποχής προς τον θετικισμό και το μετρήσιμο. Μπορούν όμως να ζυγιστούν οι άνθρωποι; Η επιστήμη της ψυχομετρίας ισχυρίζεται πως ναι. Αλλά σε τι βαθμό και πόση έμφαση θα πρέπει να δίνουμε σε αυτά τα αποτελέσματα; Οι άνθρωποι σαν αριθμοί και οι συμπεριφορές τους σαν αλγόριθμοι φαίνεται να εντυπωσιάζουν το μονοδιάστατο τεχνοκρατικό δόγμα του σήμερα, που πασχίζει να διαχωρίζει πεισματικά τους ανθρώπους από πολύ μικρή ηλικία. Τι φτωχός χαρακτηρισμός είναι άλλωστε, αυτός είναι μαθητής του 15 και δυστυχώς πόσους ατυχείς συνειρμούς φέρει τόσο στο παιδί, όσο και στον γονέα..;
Το σύστημα έχει φροντίσει προς χάριν της τάξης να διαχωρίζει τους ανθρώπους σε μια ευθεία γραμμή, ανάλογα με το εισόδημα τους, την τάξη τους, την ηλικία τους, το φύλο τους, το επάγγελμα τους, την ευφυΐα τους, την επίδοσή τους. Όλο αυτό δημιουργεί μια αίσθηση αγώνα όλων εναντίον όλων και προωθεί μια πολεμόχαρη ανταγωνιστικότητα ως απαραίτητο στοιχείο για την επιβίωση του ατόμου απέναντι σε άλλα άτομα, αλλά και στην κοινωνία. Σε αυτό το σημείο να συμφωνήσουμε ότι μπορεί να μην είμαστε όλοι ίσοι, αλλά ως διαφορετικοί, με διαφορετικά χαρίσματα και διαθέσεις δεν θα πρέπει να είμαστε σε καμία περίπτωση υποχρεωμένοι να τρέξουμε σε αυτόν τον αγώνα ανταγωνιστικά, αλλά συμπληρωματικά.
Η συμπληρωματικότητα ως έννοια δεν μπορεί να είναι μια ευθεία γραμμή,( όπως η ανταγωνιστικότητα) αλλά ένας κύκλος που τοποθετούνται όλοι οι άνθρωποι ανάλογα με τις ικανότητες και τις ανάγκες τους ,όχι ιεραρχικά σε ευθεία διάταξη καθ’ αύξουσα σειρά, αλλά ανακατεμένοι με διαφορετική αρχή και απρόβλεπτο τέλος.
Θα πρέπει λοιπόν, να αξιολογούνται οι άνθρωποι; Κι αν ναι με τι σκοπό , γιατί, καθώς και με ποιον τρόπο; Η προσπάθεια αξιολόγησης από μόνη της δεν έχει κάτι κακό, αρκεί να κινείται στην κατεύθυνση της ανάπτυξης των δυνατοτήτων και των δυνητικοτήτων ενός παιδιού με έμφαση στα θετικά του στοιχεία και με σκοπό την προώθηση του δυναμικού του, με τη μορφή βοήθειας προς τους συνανθρώπους του. Οφείλει και πρέπει να γίνεται πολύπλευρα και ολιστικά, όχι μόνο μέσω τυποποιημένων τεστ, αλλά και μέσω βιωματικών δραστηριοτήτων που εξετάζουν πως αντιλαμβάνεται το παιδί τη θέση του στον κόσμο.Εξάλλου σε αυτό που συμφωνούν οι περισσότεροι ειδικοί είναι ότι η νοημοσύνη είναι η ικανότητα να μαθαίνουμε από την εμπειρία καθώς και η ικανότητα να προσαρμοζόμαστε ή και να αλλάζουμε το περιβάλλον. Εμείς καλούμαστε λοιπόν, τον άριστο να τον αναζητήσουμε στα παιδιά που όχι μόνο προσαρμόζονται αρμονικά στο περιβάλλον τους,( παίρνοντας τα μπράβο) αλλά πολύ περισσότερο σε εκείνα που τολμούν να το αλλάξουν. Οι μεγαλοφυΐες εξάλλου, ξεχωρίζουν επειδή βλέπουν στον κόσμο δυνατότητες που οι πολλοί αγνοούν ή δεν κατανοούν..
Αυτά τα παιδιά λοιπόν, φιλοδοξούμε να εντοπίσουμε, ώστε να τα βοηθήσουμε και να μας βοηθήσουν…

Yorgos Loucas
Learning Facilitator