ΠΗΓΗ/ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: Το ποντίκι
Μήπως θυμάστε που, λίγο πριν γίνει πρωθυπουργός, ο Σαμαράς διέδιδε πως μια από τις πρώτες κινήσεις που θα έκανε στην κατεύθυνση των αποκρατικοποιήσεων και της ευρύτερης αναδιάρθρωσης του Δημοσίου θα αφορούσε τη ΔΕΗ;
Η «φιλοσοφία» της τότε διαρροής εξηγούσε πως οι αποφάσεις θα προχωρήσουν «εδώ και τώρα», με νωπή την εντολή στον ορίζοντα του φθινοπώρου, μια και απέναντι σε ένα τόσο περίπλοκο και ισχυρό μέτωπο θα ήταν λάθος να αφεθούν οι πρωτοβουλίες των κινήσεων στους «συστημικούς» της Επιχείρησης.
Έλεγαν μάλιστα οι επιτελείς του Σαμαρά ότι, ειδικά για τη ΔΕΗ, το πακέτο που θα διατεθεί προς αποκρατικοποίηση δεν θα πάει μέσω χρηματιστηρίου (τότε που η μετοχή έπνεε τα λοίσθια, λίγο πάνω από την περιοχή του 1 ευρώ), αλλά θα δινόταν με πλειοδοτική διαδικασία. Σήμερα, έπειτα από τρεις μήνες εμπνευσμένου κυβερνητικού έργου, κανείς δεν μιλάει πλέον για τη ΔΕΗ...
♦ Να κατάλαβαν ότι το πολιτικό πρόβλημα είναι μεγαλύτερο απ’ όσο είχαν φανταστεί;
♦ Να φοβήθηκαν ότι είναι άσκοπο να έρθουν σε αντιπαράθεση με τους συνδικαλιστές και θα ήταν καλύτερα να αφήσουν το «μαγαζί» να διαλυθεί μόνο του;
♦ Να μην βρήκαν τον συνεργάτη που θα δώσει τα «χοντρά λεφτά», αφού το κατάστημα δείχνει έτσι κι αλλιώς προς τα πού οδεύει;
Μεγάλος ασθενής
Η αλήθεια είναι ότι η μόνη κυβερνητική κίνηση που έχει οποιαδήποτε «επαφή» με τη ΔΕΗ είναι η τοποθέτηση ενός «πρώην», του καθηγητή Αθανασόπουλου, στο ΤΑΙΠΕΔ. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η ΔΕΗ, με διατηρούμενο το «πράσινο» μάνατζμεντ του Ζερβού, συνεχίζει την αργή και βασανιστική πορεία προς την απαξίωση. Αν κάποιος χαρακτήριζε την επιχείρηση «μεγάλο ασθενή» του επιχειρείν, δεν θα έκανε απλώς ένα λογοπαίγνιο.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια αυτοκρατορία, ένα επιχειρηματικό μονοπώλιο, με χιλιάδες «υπηκόους» και εξαρτημένους μηχανισμούς, που εδώ και πολύ καιρό δεν κάνει τίποτε για να ανασυγκροτηθεί. Δεν μπορεί να συλλέξει τα έσοδα που απαιτούνται για τη συντήρησή του, ενώ οι στρατηγικές κινήσεις που θα μπορούσαν να δώσουν μια αναπτυξιακή προοπτική έχουν πάντα αρνητικό αποτέλεσμα. Και κάπως έτσι κινείται με αργά βήματα προς μια έκρηξη που θα αλλάξει εκ των πραγμάτων το status quo.
Λέγαμε από το καλοκαίρι ότι εδώ και τρία χρόνια όποιος γνωρίζει οικονομικά αντιλαμβάνεται το «έγκλημα» που συντελείται εις βάρος της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Ιδιαίτερα επί των ημερών του Αρθούρου Ζερβού. Την περίοδο που ανέλαβε ο εκλεκτός του Γιώργου Παπανδρέου η Επιχείρηση παρουσίαζε σημαντικά κέρδη (που γέμιζαν τόσο τα εταιρικά όσο και τα κρατικά ταμεία), η τιμή της μετοχής βρισκόταν στα 14 ευρώ και η κεφαλαιοποίηση ξεπερνούσε τα 5 δισ. ευρώ.
Σήμερα, η μετοχή βρίσκεται στα 3,34 ευρώ, η κεφαλαιοποίηση στα 750 εκατ. και η Επιχείρηση παράγει ζημιές, τις οποίες προσπαθεί να αντιμετωπίσει δανειζόμενη από το κράτος. Ή, για την ακρίβεια, με την... εγγύησή του, ώστε να πληρώνει και υψηλά επιτόκια.
Τα αποτελέσματα εξαμήνου της ΔΕΗ, που δημοσιεύθηκαν πριν από μερικές ημέρες, απέδειξαν του λόγου το αληθές. Μπορεί η διοίκηση να εξωράισε κάποια νούμερα, κατευθύνοντας τα βλέμματα εκεί που τη βολεύει, αλλά το πρόβλημα δεν μπορεί να κρυφτεί. Έστω κι αν το αποδίδουν στους απλήρωτους λογαριασμούς: Μείωση 86% των καθαρών κερδών, αύξηση του συνολικού χρέους και έκρηξη των επισφαλειών (και λόγω των απλήρωτων λογαριασμών) είναι τα βασικά χαρακτηριστικά στη λογιστική εικόνα της ΔΕΗ.
Πίσω από τα περιθώρια και τα κέρδη προ φόρων, τα αποτελέσματα δείχνουν μια εφιαλτική αύξηση 164,7% των προβλέψεων για επισφάλειες, κυρίως από ανεξόφλητες οφειλές νοικοκυριών και επιχειρήσεων, για τις οποίες υπάρχει ανησυχία ότι θα αυξηθούν τους επόμενους μήνες.
Γι’ αυτό η Επιχείρηση αναγκάστηκε να αυξήσει τις προβλέψεις της για επισφαλείς απαιτήσεις από 53,8 εκατ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2011 στα 142,4 εκατ. ευρώ φέτος. Πρόκειται για 88,6 εκατ. ευρώ επιπλέον, από τα οποία τα 43,7 εκατ. ευρώ αφορούν επισφαλείς απαιτήσεις από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ενώ τα 40 εκατ. ευρώ αφορούν έναν και μόνο πελάτη της, τη ΛΑΡΚΟ.
Την ίδια ώρα ναυάγιο είχαμε και στα καθαρά κέρδη, που διαμορφώθηκαν σε 18,3 εκατ. ευρώ από 128,8 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο εξάμηνο πέρυσι. Πρόκειται για μία απίστευτη μείωση 110,5 εκατ. ευρώ. Πού οφείλεται;
♦ Σύμφωνα με τη διοίκηση, ο λόγος βρίσκεται στην αύξηση του ενεργειακού κόστους κατά 29,7% (693,9 εκατ. ευρώ έναντι 535,2 εκατ. ευρώ) και στην αύξηση της δαπάνης για αγορά ενέργειας κατά 79,8% (812 εκατ. ευρώ έναντι 451,8 εκατ. ευρώ πέρυσι).
♦ Σύμφωνα με τον Ζερβό, η αύξηση των δαπανών για αγορές καυσίμων και ενέργειας ήταν τόσο μεγάλη, που ροκάνισε το 52% των εσόδων της Επιχείρησης, τα οποία, παρά την κρίση, αυξήθηκαν. Σε αυτό συντέλεσε και το λουκέτο στους δύο ιδιώτες παρόχους ενέργειας, που σηματοδότησε την επιστροφή δεκάδων χιλιάδων πελατών στην αγκαλιά της μαμάς ΔΕΗ.
Ωστόσο το κλείσιμό τους (όπως και η αποχώρηση της Verbund από τη χονδρική) δεν έφτασε για να ορθοποδήσει η Επιχείρηση. Τι κι αν ο τζίρος παρουσίασε αύξηση 8,4% (2,93 δισ. ευρώ έναντι 2,7 δισ. ευρώ), τι κι αν οι δαπάνες μισθοδοσίας περιορίστηκαν περαιτέρω κατά 14,1%, το πρώτο εξάμηνο το αποτέλεσμα ήταν αυτό που είπαμε πιο πάνω.
Κι εάν δικαίως έχετε αναρωτηθεί τι είδους μάνατζμεντ είναι αυτό που, ενώ δεν μπορεί να προβλέψει την αύξηση του κόστους ενέργειας και καυσίμου και ενώ λειτουργεί πρακτικά χωρίς ανταγωνισμό, τελικά φέρνει τα αποτελέσματα αυτά, με πολύ χαμηλότερα κέρδη, θα εκπλαγείτε πραγματικά από την απάντηση που έδωσε ο ίδιος ο Ζερβός:
«Οι αυξήσεις των τιμολογίων από την αρχή του έτους αφορούσαν κατά το μεγαλύτερο μέρος την επιβολή νέων φόρων και μόνο σε ένα μικρό μέρος τη μεταβολή του κόστους του ρεύματος. Όπως προβλέπεται από το μνημόνιο, τα τιμολόγια θα πρέπει να αντανακλούν τις τιμές χονδρικής μέχρι τον Ιούνιο του 2013, σε διαφορετική περίπτωση δεν μπορεί να αναπτυχθεί ο ανταγωνισμός στη λιανική αγορά». Δηλαδή, αφού δεν μπορέσαμε να κάνουμε καλά τη δουλειά μας, δώστε μας την ευκαιρία να αυξήσουμε λίγο ακόμη τα τιμολόγιά μας, συν ένα δάνειο, και του χρόνου τα ξαναλέμε...
Βέβαια η διοίκηση, που ζητά να αυξηθούν τα τιμολόγια, ξέχασε να πει ότι υπάρχει ειδική πρόβλεψη ώστε ακόμη και συνταξιούχοι συνδικαλιστές της ΓΕΝΟΠ να παίρνουν ρεύμα με μειωμένες τιμές. Τι ποσό κατέγραψε ως υποχρέωση η Επιχείρηση με βάση την παρούσα αξία των μελλοντικών υποχρεώσεων (στις οποίες περιλαμβάνεται και το εν λόγω μέτρο); Μόλις... 240 εκατ. ευρώ.
Και κάτι ακόμη: Τα τρία τελευταία χρόνια έχουν επιβληθεί τρεις αυξήσεις στην τιμή του ρεύματος, που μεσοσταθμικά υπολογίζονται στο 18% - 20% για τα νοικοκυριά και στο περίπου 15% για τη βιομηχανική παραγωγή, ενώ στη ΔΕΗ μεθόδευσαν και την τέταρτη, την οποία απέδωσαν στο τέλος Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Δηλαδή μας έβαλαν επιπλέον διπλάσιο τέλος για την οικολογική ενέργεια, την οποία οι ίδιοι θα έπρεπε να παράγουν. Αλλά δεν το κάνουν, αφού καίνε φθηνό λιγνίτη και τους βολεύει.
Αντιθέτως οι ανανεώσιμες μπορεί να είναι οικολογικές και να μας αρέσουν, αλλά έχουν μεγάλο κόστος παραγωγής και γι’ αυτό ακόμη εφαρμόζονται (με την επιδοτούμενη μορφή που έχουν στην Ελλάδα) μόνο από πλούσιες χώρες. Εάν το κράτος (ή το κρατικό μονοπώλιο) δεν μπορεί ακόμη να τις επιδοτήσει παραμένουν ένα ακριβό σπορ...
Τα κακά της μοίρας της
Και δεν είναι μόνο αυτά...
1 Το επενδυτικό πρόγραμμα έχει προϋπολογιστεί σε 1,3 δισ. ευρώ, αλλά ποτέ δεν υλοποιήθηκε, ενώ η θεωρητική αξία των λιγνιτικών κοιτασμάτων, που υπολογίστηκε στα 2 δισ., ξεπερνά την αποτίμησή της στο Χ.Α. Τι σημαίνει αυτό; Για να πάρει κάποιος τη ΔΕΗ και να εφαρμόσει και τον αναπτυξιακό σχεδιασμό της, θα πρέπει να τον πληρώσουμε κι από πάνω...
2 Την πορεία της ΔΕΗ προς την απαξίωση και τη χρεοκοπία διαπίστωσε πρόσφατα σε έκθεσή του ο οίκος Standard & Poor’s υποβαθμίζοντας την πιστοληπτική ικανότητα της εταιρείας από «CC» σε «CCC» με αρνητική προοπτική, και προειδοποιώντας για ορατό ενδεχόμενο επιλεκτικής χρεοκοπίας. Άλλη μια συνεισφορά των ξένων (λ)οίκων στον άγριο καπιταλισμό, αφού έτσι διευκολύνονται οι ενδιαφερόμενοι να αγοράσουν φτηνότερα.
3 Για να μην τα ρίχνουμε όλα στους ξένους, όμως, θα πρέπει να επισημάνουμε και μια σωστή παρατήρηση της S&P: Μεγάλο μέρος του προβλήματος της ΔΕΗ βρισκόταν, κατά τις αρχές του χρόνου, στην αδυναμία της Επιχείρησης να αναχρηματοδοτήσει τον δανεισμό της. Κάτι που αποδίδεται στο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον. Όλο αυτό το διάστημα η διοίκηση δεν έκανε απολύτως τίποτε. Και κάπως έτσι το τελευταίο εξάμηνο η ΔΕΗ εξάντλησε όλες τις γραμμές ρευστότητας που διέθετε και έφτασε στον δανεισμό.
4 Είναι γνωστό τοις πάσι ότι η ΔΕΗ λειτουργεί με δωρεάν πρώτη ύλη (τα νερά και ο λιγνίτης τής διατίθενται ακόμη δωρεάν, σαν «εθνικό καύσιμο») και παράγει το πιο φθηνό ρεύμα (... στον κόσμο), το οποίο εγχέει στο σύστημα διανομής με μεγάλο κέρδος. Ωστόσο η ίδια δήλωσε ότι το πρόβλημα των τραγικών της αποτελεσμάτων βρίσκεται στο κόστος καυσίμου και ενέργειας (!) και γι’ αυτό βρίσκεται αντιμέτωπη με την οικονομική καταστροφή. Εάν αυτό δεν είναι διοικητική ευθύνη, τι είναι;
Το «νταραβέρι» με το κράτος
Η ΔΕΗ λοιπόν μπορεί να επωφελείται ακόμη (παρά τις έντονες οχλήσεις της Ε.Ε.) από τη δυνατότητα του δωρεάν καυσίμου, αλλά στον αντίποδα έχει να αντιμετωπίσει και τα όσα δύσκολα συνεπάγεται η απευθείας σχέση με το Δημόσιο. Δηλαδή ότι το κράτος είναι (κι ας μην το λέει) ο πρώτος υποστηρικτής του κινήματος «Δεν Πληρώνω». Και μάλιστα... στην πράξη. Τι σημαίνει αυτό για τη ΔΕΗ;
Απλώς, ότι το Δημόσιο της χρωστά κάπου 200 εκατ. ευρώ (190 εκατ. για την ακρίβεια) και δεν μπορεί να κάνει και πολλά πράγματα. Έτσι είναι οι πελατειακές σχέσεις. Για την ιστορία, οι οφειλές του Δημοσίου προς τη ΔΕΗ άρχισαν να μπαίνουν στα «τεφτέρια» το 1998 και προέρχονται βασικά από τρεις κύκλους οφειλετών. Πενήντα εκατ. ευρώ χρωστούν φορείς της γενικής κυβέρνησης (ΔΕΚΟ και Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου κ.λπ.), άλλα 53 εκατ. ευρώ είναι οι υποχρεώσεις του υπουργείου Μεταφορών και Δικτύων (πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ) από τα φανάρια των δρόμων, ενώ σχεδόν 88 εκατ. είναι οι οφειλές από την επιστροφή ΦΠΑ.
Όταν όμως το κράτος δεν δύναται, αρχίζουν τα ευτράπελα. Την άνοιξη το υπουργείο Οικονομικών χορήγησε στη ΔΕΗ προκαταβολή 50 εκατ. ευρώ έναντι των 110 εκατ. ευρώ από τις οφειλές που αναγνωρίζει. Λίγο αργότερα, όμως, ζήτησε από τη ΔΕΗ να τα επιστρέψει! Κάπως έτσι το θέμα των οφειλών έφτασε στο τραπέζι της συζήτησης Ζερβού -Στουρνάρα.
Ο διοικητής ζήτησε από τον υπουργό η προκαταβολή να επιστραφεί (συνολικά ή τμηματικά) μόνο αφού οι φορείς εξοφλήσουν το σύνολο των υποχρεώσεών τους και πρότεινε είτε τα ποσά αυτά να πληρωθούν απευθείας από τους υπόχρεους είτε να δοθεί (νέα) χρηματική προκαταβολή είτε να γίνει συμψηφισμός με μελλοντικές υποχρεώσεις της ΔΕΗ.
Βέβαια έτσι δεν διοικούνται μεγάλες επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο και με σημαντική παρουσία ξένων επενδυτών. Γι’ αυτό, όπως έχουμε πει, οι σημαντικοί επενδυτές αποχωρούν σιγά σιγά και εμφανίζονται νέοι, πιο... ευκαιριακοί.
Ενώ ο ευρύτερος δημόσιος τομέας εκτιμάται ότι χρωστάει στη ΔΕΗ κάπου 200 εκατ. ευρώ, η επιχείρηση ισχυρίζεται ότι έχει λαμβάνειν και 400 - 500 εκατ. ευρώ από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Εδώ συμβαίνει... το αντίθετο. Ακριβώς όπως και με το Δημόσιο, πρόκειται για περιπτώσεις συμψηφισμών, όπου η εταιρεία όντως έχει να εισπράξει, αλλά για υπηρεσίες που έχει ήδη λάβει και αξιοποιήσει. Και επομένως δεν θα συνεισφέρουν θετικά στο ταμείο της.
Κάπως έτσι οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι τα ταμιακά της ΔΕΗ δεν θα βελτιωθούν το προσεχές διάστημα. Και όπως προειδοποιούν αρμόδια στελέχη, εάν αυτό συμβεί, δεν θα είναι εφικτή η πληρωμή των υποχρεώσεων της εταιρείας στο σύστημα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, τον ΛΑΓΗΕ. Κατά συνέπεια ο τελευταίος δεν θα μπορεί να πληρώνει τους ιδιώτες παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας κι εκείνοι με τη σειρά τους δεν θα είναι συνεπείς προς τη ΔΕΠΑ. Και αυτό θα προκαλέσει ένα ντόμινο, που ίσως να διαμορφώσει κίνδυνο μπλακ-άουτ στο ευρύτερο φάσμα της ηλεκτροδότησης.
Ο λαγός απ’ το καπέλο
Τι μπορεί να γίνει: Με την κεφαλαιοποίηση της ΔΕΗ στα 750 εκατ. ευρώ και τη μετοχή στα 3,34 ευρώ ο ελληνικός ενεργειακός γίγαντας είναι μια σκιά του εαυτού του, ιδιαίτερα για έναν όμιλο με εγκατεστημένο παραγωγικό δυναμικό περίπου 12.000 MW και έλεγχο του 95% της προμήθειας και του 80% της παραγωγής ενέργειας στην Ελλάδα. Επίσης ελέγχει ακόμη το σύνολο της ετήσιας παραγωγής (περίπου 60 εκατ. τόνων) λιγνίτη.
Σύντομα, όμως, μέσα από την υποχρέωση της χώρας λόγω του μνημονίου θα επιτραπεί σε τρίτους η πρόσβαση στο 40% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από λιγνίτη, είτε μέσω πώλησης μονάδων είτε με τα λεγόμενα εργαλεία διάθεσης παραγόμενης ενέργειας. Με δεδομένη την αναφορά του πρωθυπουργού ότι οι μονάδες της ΔΕΗ «δεν θα πουληθούν για ένα κομμάτι ψωμί», η ενεργειακή στρατηγική της Ν.Δ. αναμένεται με ενδιαφέρον...
Το ερώτημα είναι πώς θα ξεφύγει από τη χρηματιστηριακή πεπατημένη (δηλαδή να πουλήσει με την τιμή της μετοχής) ένα κόμμα που το μόνο που μπορεί να πει σωστά είναι το... «Υes,
sir».
Σε όποια τιμή κι αν προσφερθεί η ΔΕΗ με τα σημερινά δεδομένα, δεν θα προκύψει χάος από τις αντιδράσεις, όταν η μέση τιμή από την εισαγωγή της στο χρηματιστήριο ξεπερνά τα 16 ευρώ; Εύλογα. Πόσο μάλλον για μια εταιρεία που, εκτός από την προίκα του λιγνίτη και των νερών, προικίστηκε από το Δημόσιο με τα καλύτερα σημεία διαμόρφωσης εργοστασίων (ποιος άλλος θα μπορούσε να κάνει μονάδες στο Λαύριο, το Αλιβέρι και το Κερατσίνι χωρίς κοινωνικές αντιδράσεις...) και ανταγωνιστικά τιμολόγια.
Κι όμως, ο όμιλος αυτός αθροιστικά χρωστά περί τα 5 δισ. ευρώ. Επίσης είναι αντιμέτωπος με διοικητική αποσάθρωση. Η σχέση του με τον συνδικαλισμό περνά μια περίπλοκη φάση, ενώ οι διαρκείς περικοπές στις αμοιβές έχουν φέρει χαμηλό ηθικό σε διοίκηση και υπαλλήλους. Επιπλέον η απόδοση του άνθρακα των λιγνιτωρυχείων μειώνεται διαρκώς, καθώς η πολιτική εξόρυξης των τελευταίων δεκαετιών εξάντλησε τα ποιοτικά καλύτερα αποθέματα (όπως για παράδειγμα στη Μελίτη, όπου το εργοστάσιο εργάζεται στο 50% λόγω της κακής ποιότητας καυσίμου).
Σχέδιο σωτηρίας
Οι ξένοι ενεργειακοί και χρηματιστηριακοί αναλυτές (όχι απαραίτητα αυτοί που προσβλέπουν στο ξεπούλημα της ΔΕΗ) δεν βλέπουν κάτι περισσότερο από ένα σχέδιο σωτηρίας με τρία βήματα: Κούρεμα του χρέους, εσωτερική αναδιάρθρωση και αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Εκτιμούν ότι με το κούρεμα το χρέος μπορεί να πέσει από τα 5 στα 2 δισ. ευρώ.
Ακολούθως με μία αύξηση κεφαλαίου 1 δισ. να προχωρήσει το επενδυτικό πρόγραμμα (αναθεωρημένο) με μονάδες που να μπορούν να αποδώσουν ανταγωνιστικά. Με τα ίδια χρήματα μπορεί να γίνει και η αναβάθμιση του δικτύου διανομής, ώστε να μπορεί να πουληθεί στην επιχειρηματική του διάσταση, παραμένοντας όμως σε εθνικό έλεγχο.
Ενώ οι υπολογισμοί αυτοί υπάρχουν στα λάπ-τοπ των αναλυτών, εμείς εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι το κράτος θα πληρώσει τα χρέη του στη ΔΕΗ κι έτσι ίσως αποφύγουμε την πλήρη κατάρρευση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας...
Κι όμως ο ΛΑΓΗΕ, ο λειτουργός της αγοράς ηλεκτρισμού, είναι κι αυτός φαλιρισμένος και χρειάζεται ένεση 300-400 εκατ. για να αποπληρώσει τους παραγωγούς που μένουν απλήρωτοι (από τη ΔΕΗ) για αρκετούς μήνες. Μέσω αυτού η κρίση ρευστότητας χτύπησε και την πόρτα της ΔΕΠΑ, που βρίσκεται αντιμέτωπη με τεράστια χρέη την ώρα που επιχειρείται να ιδιωτικοποιηθεί.
Συμπέρασμα; Αν η ΔΕΗ αφεθεί στη μοίρα της και δεν γίνουν οι κατάλληλες κινήσεις ώστε να ξανασταθεί στα πόδια της, το μόνο βέβαιο είναι πως θα απαξιωθεί πλήρως και όχι μόνο θα χαθεί, αλλά θα γίνει στόχος της χειρότερης μορφής «κορακιών», των ειδικευμένων σε χρεοκοπίες. Με συνέπειες τραγικές τόσο για το Δημόσιο όσο και για τους Έλληνες πολίτες...
Μήπως θυμάστε που, λίγο πριν γίνει πρωθυπουργός, ο Σαμαράς διέδιδε πως μια από τις πρώτες κινήσεις που θα έκανε στην κατεύθυνση των αποκρατικοποιήσεων και της ευρύτερης αναδιάρθρωσης του Δημοσίου θα αφορούσε τη ΔΕΗ;
Η «φιλοσοφία» της τότε διαρροής εξηγούσε πως οι αποφάσεις θα προχωρήσουν «εδώ και τώρα», με νωπή την εντολή στον ορίζοντα του φθινοπώρου, μια και απέναντι σε ένα τόσο περίπλοκο και ισχυρό μέτωπο θα ήταν λάθος να αφεθούν οι πρωτοβουλίες των κινήσεων στους «συστημικούς» της Επιχείρησης.
Έλεγαν μάλιστα οι επιτελείς του Σαμαρά ότι, ειδικά για τη ΔΕΗ, το πακέτο που θα διατεθεί προς αποκρατικοποίηση δεν θα πάει μέσω χρηματιστηρίου (τότε που η μετοχή έπνεε τα λοίσθια, λίγο πάνω από την περιοχή του 1 ευρώ), αλλά θα δινόταν με πλειοδοτική διαδικασία. Σήμερα, έπειτα από τρεις μήνες εμπνευσμένου κυβερνητικού έργου, κανείς δεν μιλάει πλέον για τη ΔΕΗ...
♦ Να κατάλαβαν ότι το πολιτικό πρόβλημα είναι μεγαλύτερο απ’ όσο είχαν φανταστεί;
♦ Να φοβήθηκαν ότι είναι άσκοπο να έρθουν σε αντιπαράθεση με τους συνδικαλιστές και θα ήταν καλύτερα να αφήσουν το «μαγαζί» να διαλυθεί μόνο του;
♦ Να μην βρήκαν τον συνεργάτη που θα δώσει τα «χοντρά λεφτά», αφού το κατάστημα δείχνει έτσι κι αλλιώς προς τα πού οδεύει;
Μεγάλος ασθενής
Η αλήθεια είναι ότι η μόνη κυβερνητική κίνηση που έχει οποιαδήποτε «επαφή» με τη ΔΕΗ είναι η τοποθέτηση ενός «πρώην», του καθηγητή Αθανασόπουλου, στο ΤΑΙΠΕΔ. Το πρόβλημα όμως είναι ότι η ΔΕΗ, με διατηρούμενο το «πράσινο» μάνατζμεντ του Ζερβού, συνεχίζει την αργή και βασανιστική πορεία προς την απαξίωση. Αν κάποιος χαρακτήριζε την επιχείρηση «μεγάλο ασθενή» του επιχειρείν, δεν θα έκανε απλώς ένα λογοπαίγνιο.
Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια αυτοκρατορία, ένα επιχειρηματικό μονοπώλιο, με χιλιάδες «υπηκόους» και εξαρτημένους μηχανισμούς, που εδώ και πολύ καιρό δεν κάνει τίποτε για να ανασυγκροτηθεί. Δεν μπορεί να συλλέξει τα έσοδα που απαιτούνται για τη συντήρησή του, ενώ οι στρατηγικές κινήσεις που θα μπορούσαν να δώσουν μια αναπτυξιακή προοπτική έχουν πάντα αρνητικό αποτέλεσμα. Και κάπως έτσι κινείται με αργά βήματα προς μια έκρηξη που θα αλλάξει εκ των πραγμάτων το status quo.
Λέγαμε από το καλοκαίρι ότι εδώ και τρία χρόνια όποιος γνωρίζει οικονομικά αντιλαμβάνεται το «έγκλημα» που συντελείται εις βάρος της Δημόσιας Επιχείρησης Ηλεκτρισμού. Ιδιαίτερα επί των ημερών του Αρθούρου Ζερβού. Την περίοδο που ανέλαβε ο εκλεκτός του Γιώργου Παπανδρέου η Επιχείρηση παρουσίαζε σημαντικά κέρδη (που γέμιζαν τόσο τα εταιρικά όσο και τα κρατικά ταμεία), η τιμή της μετοχής βρισκόταν στα 14 ευρώ και η κεφαλαιοποίηση ξεπερνούσε τα 5 δισ. ευρώ.
Σήμερα, η μετοχή βρίσκεται στα 3,34 ευρώ, η κεφαλαιοποίηση στα 750 εκατ. και η Επιχείρηση παράγει ζημιές, τις οποίες προσπαθεί να αντιμετωπίσει δανειζόμενη από το κράτος. Ή, για την ακρίβεια, με την... εγγύησή του, ώστε να πληρώνει και υψηλά επιτόκια.
Τα αποτελέσματα εξαμήνου της ΔΕΗ, που δημοσιεύθηκαν πριν από μερικές ημέρες, απέδειξαν του λόγου το αληθές. Μπορεί η διοίκηση να εξωράισε κάποια νούμερα, κατευθύνοντας τα βλέμματα εκεί που τη βολεύει, αλλά το πρόβλημα δεν μπορεί να κρυφτεί. Έστω κι αν το αποδίδουν στους απλήρωτους λογαριασμούς: Μείωση 86% των καθαρών κερδών, αύξηση του συνολικού χρέους και έκρηξη των επισφαλειών (και λόγω των απλήρωτων λογαριασμών) είναι τα βασικά χαρακτηριστικά στη λογιστική εικόνα της ΔΕΗ.
Πίσω από τα περιθώρια και τα κέρδη προ φόρων, τα αποτελέσματα δείχνουν μια εφιαλτική αύξηση 164,7% των προβλέψεων για επισφάλειες, κυρίως από ανεξόφλητες οφειλές νοικοκυριών και επιχειρήσεων, για τις οποίες υπάρχει ανησυχία ότι θα αυξηθούν τους επόμενους μήνες.
Γι’ αυτό η Επιχείρηση αναγκάστηκε να αυξήσει τις προβλέψεις της για επισφαλείς απαιτήσεις από 53,8 εκατ. ευρώ το πρώτο εξάμηνο του 2011 στα 142,4 εκατ. ευρώ φέτος. Πρόκειται για 88,6 εκατ. ευρώ επιπλέον, από τα οποία τα 43,7 εκατ. ευρώ αφορούν επισφαλείς απαιτήσεις από νοικοκυριά και επιχειρήσεις, ενώ τα 40 εκατ. ευρώ αφορούν έναν και μόνο πελάτη της, τη ΛΑΡΚΟ.
Την ίδια ώρα ναυάγιο είχαμε και στα καθαρά κέρδη, που διαμορφώθηκαν σε 18,3 εκατ. ευρώ από 128,8 εκατ. ευρώ το αντίστοιχο εξάμηνο πέρυσι. Πρόκειται για μία απίστευτη μείωση 110,5 εκατ. ευρώ. Πού οφείλεται;
♦ Σύμφωνα με τη διοίκηση, ο λόγος βρίσκεται στην αύξηση του ενεργειακού κόστους κατά 29,7% (693,9 εκατ. ευρώ έναντι 535,2 εκατ. ευρώ) και στην αύξηση της δαπάνης για αγορά ενέργειας κατά 79,8% (812 εκατ. ευρώ έναντι 451,8 εκατ. ευρώ πέρυσι).
♦ Σύμφωνα με τον Ζερβό, η αύξηση των δαπανών για αγορές καυσίμων και ενέργειας ήταν τόσο μεγάλη, που ροκάνισε το 52% των εσόδων της Επιχείρησης, τα οποία, παρά την κρίση, αυξήθηκαν. Σε αυτό συντέλεσε και το λουκέτο στους δύο ιδιώτες παρόχους ενέργειας, που σηματοδότησε την επιστροφή δεκάδων χιλιάδων πελατών στην αγκαλιά της μαμάς ΔΕΗ.
Ωστόσο το κλείσιμό τους (όπως και η αποχώρηση της Verbund από τη χονδρική) δεν έφτασε για να ορθοποδήσει η Επιχείρηση. Τι κι αν ο τζίρος παρουσίασε αύξηση 8,4% (2,93 δισ. ευρώ έναντι 2,7 δισ. ευρώ), τι κι αν οι δαπάνες μισθοδοσίας περιορίστηκαν περαιτέρω κατά 14,1%, το πρώτο εξάμηνο το αποτέλεσμα ήταν αυτό που είπαμε πιο πάνω.
Κι εάν δικαίως έχετε αναρωτηθεί τι είδους μάνατζμεντ είναι αυτό που, ενώ δεν μπορεί να προβλέψει την αύξηση του κόστους ενέργειας και καυσίμου και ενώ λειτουργεί πρακτικά χωρίς ανταγωνισμό, τελικά φέρνει τα αποτελέσματα αυτά, με πολύ χαμηλότερα κέρδη, θα εκπλαγείτε πραγματικά από την απάντηση που έδωσε ο ίδιος ο Ζερβός:
«Οι αυξήσεις των τιμολογίων από την αρχή του έτους αφορούσαν κατά το μεγαλύτερο μέρος την επιβολή νέων φόρων και μόνο σε ένα μικρό μέρος τη μεταβολή του κόστους του ρεύματος. Όπως προβλέπεται από το μνημόνιο, τα τιμολόγια θα πρέπει να αντανακλούν τις τιμές χονδρικής μέχρι τον Ιούνιο του 2013, σε διαφορετική περίπτωση δεν μπορεί να αναπτυχθεί ο ανταγωνισμός στη λιανική αγορά». Δηλαδή, αφού δεν μπορέσαμε να κάνουμε καλά τη δουλειά μας, δώστε μας την ευκαιρία να αυξήσουμε λίγο ακόμη τα τιμολόγιά μας, συν ένα δάνειο, και του χρόνου τα ξαναλέμε...
Βέβαια η διοίκηση, που ζητά να αυξηθούν τα τιμολόγια, ξέχασε να πει ότι υπάρχει ειδική πρόβλεψη ώστε ακόμη και συνταξιούχοι συνδικαλιστές της ΓΕΝΟΠ να παίρνουν ρεύμα με μειωμένες τιμές. Τι ποσό κατέγραψε ως υποχρέωση η Επιχείρηση με βάση την παρούσα αξία των μελλοντικών υποχρεώσεων (στις οποίες περιλαμβάνεται και το εν λόγω μέτρο); Μόλις... 240 εκατ. ευρώ.
Και κάτι ακόμη: Τα τρία τελευταία χρόνια έχουν επιβληθεί τρεις αυξήσεις στην τιμή του ρεύματος, που μεσοσταθμικά υπολογίζονται στο 18% - 20% για τα νοικοκυριά και στο περίπου 15% για τη βιομηχανική παραγωγή, ενώ στη ΔΕΗ μεθόδευσαν και την τέταρτη, την οποία απέδωσαν στο τέλος Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας. Δηλαδή μας έβαλαν επιπλέον διπλάσιο τέλος για την οικολογική ενέργεια, την οποία οι ίδιοι θα έπρεπε να παράγουν. Αλλά δεν το κάνουν, αφού καίνε φθηνό λιγνίτη και τους βολεύει.
Αντιθέτως οι ανανεώσιμες μπορεί να είναι οικολογικές και να μας αρέσουν, αλλά έχουν μεγάλο κόστος παραγωγής και γι’ αυτό ακόμη εφαρμόζονται (με την επιδοτούμενη μορφή που έχουν στην Ελλάδα) μόνο από πλούσιες χώρες. Εάν το κράτος (ή το κρατικό μονοπώλιο) δεν μπορεί ακόμη να τις επιδοτήσει παραμένουν ένα ακριβό σπορ...
Τα κακά της μοίρας της
Και δεν είναι μόνο αυτά...
1 Το επενδυτικό πρόγραμμα έχει προϋπολογιστεί σε 1,3 δισ. ευρώ, αλλά ποτέ δεν υλοποιήθηκε, ενώ η θεωρητική αξία των λιγνιτικών κοιτασμάτων, που υπολογίστηκε στα 2 δισ., ξεπερνά την αποτίμησή της στο Χ.Α. Τι σημαίνει αυτό; Για να πάρει κάποιος τη ΔΕΗ και να εφαρμόσει και τον αναπτυξιακό σχεδιασμό της, θα πρέπει να τον πληρώσουμε κι από πάνω...
2 Την πορεία της ΔΕΗ προς την απαξίωση και τη χρεοκοπία διαπίστωσε πρόσφατα σε έκθεσή του ο οίκος Standard & Poor’s υποβαθμίζοντας την πιστοληπτική ικανότητα της εταιρείας από «CC» σε «CCC» με αρνητική προοπτική, και προειδοποιώντας για ορατό ενδεχόμενο επιλεκτικής χρεοκοπίας. Άλλη μια συνεισφορά των ξένων (λ)οίκων στον άγριο καπιταλισμό, αφού έτσι διευκολύνονται οι ενδιαφερόμενοι να αγοράσουν φτηνότερα.
3 Για να μην τα ρίχνουμε όλα στους ξένους, όμως, θα πρέπει να επισημάνουμε και μια σωστή παρατήρηση της S&P: Μεγάλο μέρος του προβλήματος της ΔΕΗ βρισκόταν, κατά τις αρχές του χρόνου, στην αδυναμία της Επιχείρησης να αναχρηματοδοτήσει τον δανεισμό της. Κάτι που αποδίδεται στο δυσμενές οικονομικό περιβάλλον. Όλο αυτό το διάστημα η διοίκηση δεν έκανε απολύτως τίποτε. Και κάπως έτσι το τελευταίο εξάμηνο η ΔΕΗ εξάντλησε όλες τις γραμμές ρευστότητας που διέθετε και έφτασε στον δανεισμό.
4 Είναι γνωστό τοις πάσι ότι η ΔΕΗ λειτουργεί με δωρεάν πρώτη ύλη (τα νερά και ο λιγνίτης τής διατίθενται ακόμη δωρεάν, σαν «εθνικό καύσιμο») και παράγει το πιο φθηνό ρεύμα (... στον κόσμο), το οποίο εγχέει στο σύστημα διανομής με μεγάλο κέρδος. Ωστόσο η ίδια δήλωσε ότι το πρόβλημα των τραγικών της αποτελεσμάτων βρίσκεται στο κόστος καυσίμου και ενέργειας (!) και γι’ αυτό βρίσκεται αντιμέτωπη με την οικονομική καταστροφή. Εάν αυτό δεν είναι διοικητική ευθύνη, τι είναι;
Το «νταραβέρι» με το κράτος
Η ΔΕΗ λοιπόν μπορεί να επωφελείται ακόμη (παρά τις έντονες οχλήσεις της Ε.Ε.) από τη δυνατότητα του δωρεάν καυσίμου, αλλά στον αντίποδα έχει να αντιμετωπίσει και τα όσα δύσκολα συνεπάγεται η απευθείας σχέση με το Δημόσιο. Δηλαδή ότι το κράτος είναι (κι ας μην το λέει) ο πρώτος υποστηρικτής του κινήματος «Δεν Πληρώνω». Και μάλιστα... στην πράξη. Τι σημαίνει αυτό για τη ΔΕΗ;
Απλώς, ότι το Δημόσιο της χρωστά κάπου 200 εκατ. ευρώ (190 εκατ. για την ακρίβεια) και δεν μπορεί να κάνει και πολλά πράγματα. Έτσι είναι οι πελατειακές σχέσεις. Για την ιστορία, οι οφειλές του Δημοσίου προς τη ΔΕΗ άρχισαν να μπαίνουν στα «τεφτέρια» το 1998 και προέρχονται βασικά από τρεις κύκλους οφειλετών. Πενήντα εκατ. ευρώ χρωστούν φορείς της γενικής κυβέρνησης (ΔΕΚΟ και Νομικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου κ.λπ.), άλλα 53 εκατ. ευρώ είναι οι υποχρεώσεις του υπουργείου Μεταφορών και Δικτύων (πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ) από τα φανάρια των δρόμων, ενώ σχεδόν 88 εκατ. είναι οι οφειλές από την επιστροφή ΦΠΑ.
Όταν όμως το κράτος δεν δύναται, αρχίζουν τα ευτράπελα. Την άνοιξη το υπουργείο Οικονομικών χορήγησε στη ΔΕΗ προκαταβολή 50 εκατ. ευρώ έναντι των 110 εκατ. ευρώ από τις οφειλές που αναγνωρίζει. Λίγο αργότερα, όμως, ζήτησε από τη ΔΕΗ να τα επιστρέψει! Κάπως έτσι το θέμα των οφειλών έφτασε στο τραπέζι της συζήτησης Ζερβού -Στουρνάρα.
Ο διοικητής ζήτησε από τον υπουργό η προκαταβολή να επιστραφεί (συνολικά ή τμηματικά) μόνο αφού οι φορείς εξοφλήσουν το σύνολο των υποχρεώσεών τους και πρότεινε είτε τα ποσά αυτά να πληρωθούν απευθείας από τους υπόχρεους είτε να δοθεί (νέα) χρηματική προκαταβολή είτε να γίνει συμψηφισμός με μελλοντικές υποχρεώσεις της ΔΕΗ.
Βέβαια έτσι δεν διοικούνται μεγάλες επιχειρήσεις εισηγμένες στο χρηματιστήριο και με σημαντική παρουσία ξένων επενδυτών. Γι’ αυτό, όπως έχουμε πει, οι σημαντικοί επενδυτές αποχωρούν σιγά σιγά και εμφανίζονται νέοι, πιο... ευκαιριακοί.
Ενώ ο ευρύτερος δημόσιος τομέας εκτιμάται ότι χρωστάει στη ΔΕΗ κάπου 200 εκατ. ευρώ, η επιχείρηση ισχυρίζεται ότι έχει λαμβάνειν και 400 - 500 εκατ. ευρώ από ιδιωτικές επιχειρήσεις. Εδώ συμβαίνει... το αντίθετο. Ακριβώς όπως και με το Δημόσιο, πρόκειται για περιπτώσεις συμψηφισμών, όπου η εταιρεία όντως έχει να εισπράξει, αλλά για υπηρεσίες που έχει ήδη λάβει και αξιοποιήσει. Και επομένως δεν θα συνεισφέρουν θετικά στο ταμείο της.
Κάπως έτσι οδηγούμαστε στο συμπέρασμα ότι τα ταμιακά της ΔΕΗ δεν θα βελτιωθούν το προσεχές διάστημα. Και όπως προειδοποιούν αρμόδια στελέχη, εάν αυτό συμβεί, δεν θα είναι εφικτή η πληρωμή των υποχρεώσεων της εταιρείας στο σύστημα της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας, τον ΛΑΓΗΕ. Κατά συνέπεια ο τελευταίος δεν θα μπορεί να πληρώνει τους ιδιώτες παραγωγούς ηλεκτρικής ενέργειας κι εκείνοι με τη σειρά τους δεν θα είναι συνεπείς προς τη ΔΕΠΑ. Και αυτό θα προκαλέσει ένα ντόμινο, που ίσως να διαμορφώσει κίνδυνο μπλακ-άουτ στο ευρύτερο φάσμα της ηλεκτροδότησης.
Ο λαγός απ’ το καπέλο
Τι μπορεί να γίνει: Με την κεφαλαιοποίηση της ΔΕΗ στα 750 εκατ. ευρώ και τη μετοχή στα 3,34 ευρώ ο ελληνικός ενεργειακός γίγαντας είναι μια σκιά του εαυτού του, ιδιαίτερα για έναν όμιλο με εγκατεστημένο παραγωγικό δυναμικό περίπου 12.000 MW και έλεγχο του 95% της προμήθειας και του 80% της παραγωγής ενέργειας στην Ελλάδα. Επίσης ελέγχει ακόμη το σύνολο της ετήσιας παραγωγής (περίπου 60 εκατ. τόνων) λιγνίτη.
Σύντομα, όμως, μέσα από την υποχρέωση της χώρας λόγω του μνημονίου θα επιτραπεί σε τρίτους η πρόσβαση στο 40% της ηλεκτρικής ενέργειας που παράγεται από λιγνίτη, είτε μέσω πώλησης μονάδων είτε με τα λεγόμενα εργαλεία διάθεσης παραγόμενης ενέργειας. Με δεδομένη την αναφορά του πρωθυπουργού ότι οι μονάδες της ΔΕΗ «δεν θα πουληθούν για ένα κομμάτι ψωμί», η ενεργειακή στρατηγική της Ν.Δ. αναμένεται με ενδιαφέρον...
Το ερώτημα είναι πώς θα ξεφύγει από τη χρηματιστηριακή πεπατημένη (δηλαδή να πουλήσει με την τιμή της μετοχής) ένα κόμμα που το μόνο που μπορεί να πει σωστά είναι το... «Υes,
sir».
Σε όποια τιμή κι αν προσφερθεί η ΔΕΗ με τα σημερινά δεδομένα, δεν θα προκύψει χάος από τις αντιδράσεις, όταν η μέση τιμή από την εισαγωγή της στο χρηματιστήριο ξεπερνά τα 16 ευρώ; Εύλογα. Πόσο μάλλον για μια εταιρεία που, εκτός από την προίκα του λιγνίτη και των νερών, προικίστηκε από το Δημόσιο με τα καλύτερα σημεία διαμόρφωσης εργοστασίων (ποιος άλλος θα μπορούσε να κάνει μονάδες στο Λαύριο, το Αλιβέρι και το Κερατσίνι χωρίς κοινωνικές αντιδράσεις...) και ανταγωνιστικά τιμολόγια.
Κι όμως, ο όμιλος αυτός αθροιστικά χρωστά περί τα 5 δισ. ευρώ. Επίσης είναι αντιμέτωπος με διοικητική αποσάθρωση. Η σχέση του με τον συνδικαλισμό περνά μια περίπλοκη φάση, ενώ οι διαρκείς περικοπές στις αμοιβές έχουν φέρει χαμηλό ηθικό σε διοίκηση και υπαλλήλους. Επιπλέον η απόδοση του άνθρακα των λιγνιτωρυχείων μειώνεται διαρκώς, καθώς η πολιτική εξόρυξης των τελευταίων δεκαετιών εξάντλησε τα ποιοτικά καλύτερα αποθέματα (όπως για παράδειγμα στη Μελίτη, όπου το εργοστάσιο εργάζεται στο 50% λόγω της κακής ποιότητας καυσίμου).
Σχέδιο σωτηρίας
Οι ξένοι ενεργειακοί και χρηματιστηριακοί αναλυτές (όχι απαραίτητα αυτοί που προσβλέπουν στο ξεπούλημα της ΔΕΗ) δεν βλέπουν κάτι περισσότερο από ένα σχέδιο σωτηρίας με τρία βήματα: Κούρεμα του χρέους, εσωτερική αναδιάρθρωση και αύξηση μετοχικού κεφαλαίου. Εκτιμούν ότι με το κούρεμα το χρέος μπορεί να πέσει από τα 5 στα 2 δισ. ευρώ.
Ακολούθως με μία αύξηση κεφαλαίου 1 δισ. να προχωρήσει το επενδυτικό πρόγραμμα (αναθεωρημένο) με μονάδες που να μπορούν να αποδώσουν ανταγωνιστικά. Με τα ίδια χρήματα μπορεί να γίνει και η αναβάθμιση του δικτύου διανομής, ώστε να μπορεί να πουληθεί στην επιχειρηματική του διάσταση, παραμένοντας όμως σε εθνικό έλεγχο.
Ενώ οι υπολογισμοί αυτοί υπάρχουν στα λάπ-τοπ των αναλυτών, εμείς εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι το κράτος θα πληρώσει τα χρέη του στη ΔΕΗ κι έτσι ίσως αποφύγουμε την πλήρη κατάρρευση της αγοράς ηλεκτρικής ενέργειας...
Κι όμως ο ΛΑΓΗΕ, ο λειτουργός της αγοράς ηλεκτρισμού, είναι κι αυτός φαλιρισμένος και χρειάζεται ένεση 300-400 εκατ. για να αποπληρώσει τους παραγωγούς που μένουν απλήρωτοι (από τη ΔΕΗ) για αρκετούς μήνες. Μέσω αυτού η κρίση ρευστότητας χτύπησε και την πόρτα της ΔΕΠΑ, που βρίσκεται αντιμέτωπη με τεράστια χρέη την ώρα που επιχειρείται να ιδιωτικοποιηθεί.
Συμπέρασμα; Αν η ΔΕΗ αφεθεί στη μοίρα της και δεν γίνουν οι κατάλληλες κινήσεις ώστε να ξανασταθεί στα πόδια της, το μόνο βέβαιο είναι πως θα απαξιωθεί πλήρως και όχι μόνο θα χαθεί, αλλά θα γίνει στόχος της χειρότερης μορφής «κορακιών», των ειδικευμένων σε χρεοκοπίες. Με συνέπειες τραγικές τόσο για το Δημόσιο όσο και για τους Έλληνες πολίτες...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου