Οι γερμανικές επανορθώσεις και η προσφυγή στη Χάγη Η Ελλάδα διεκδικεί αποζημιώσεις για τις καταστροφές που προκάλεσαν οι ναζί, αλλά και την επιστροφή του κατοχικού δανείου

ΠΗΓΗ/ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ : Καθημερινή

Του Παναγη Γαλιατσατου

Η παρέμβαση της Ελλάδας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης για την υπόθεση του Διστόμου επαναφέρει στο προσκήνιο το ζήτημα των γερμανικών επανορθώσεων, μια διαχρονική εκκρεμότητα της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Θεωρητικά, τι θα μπορούσε να διεκδικήσει η Ελλάδα από την Γερμανία; Σε διακρατικό επίπεδο επανορθώσεις για τις καταστροφές που προκάλεσαν στη χώρα τα κατοχικά στρατεύματα, αλλά και την επιστροφή του κατοχικού δανείου που χορήγησε -με το πιστόλι στον κρόταφο- η χώρα μας στο Γ΄ Ράιχ το 1942. Το Εθνικό Συμβούλιο Διεκδίκησης Οφειλών της Γερμανίας, στο οποίο έχει σημαντικό ρόλο ο Μανώλης Γλέζος, προσθέτει σε αυτά και την επιστροφή των αρχαιολογικών θησαυρών. Οπως επισημαίνει ο κ. Γλέζος, οι θησαυροί «έχουν καταγραφεί από την αρχαιολογική υπηρεσία, δεν έχουν όμως επιστραφεί».

Καλάβρυτα - Δίστομο

Μια δεύτερη κατηγορία είναι οι απαιτήσεις για αποζημιώσεις που μπορούν να εγείρουν οι πολίτες που υπήρξαν θύματα ναζιστικών θηριωδιών, όπως π. χ. στα Καλάβρυτα ή στο Δίστομο. Χάρη στο πείσμα του (τεθνεώτος) δικηγόρου Γ. Σταμούλη, πρώην νομάρχη Βοιωτίας, και τις πολιτικές πλάτες του Αν. Παπανδρέου, η υπόθεση του Διστόμου

πήρε τον δρόμο για τα δικαστήρια. Στους κατοίκους του έχουν επιδικαστεί το 2001 σε αμετάκλητο επίπεδο 30 εκατ. ευρώ στα ελληνικά δικαστήρια και τώρα περιμένουν την απόφαση του Δικαστηρίου της Χάγης.

Υπάρχουν αλλού πιθανότητες επιτυχίας; Κατά τον πρώην πρωθυπουργό κ. Κώστα Μητσοτάκη, μόνο στην υπόθεση του κατοχικού δανείου: «Είχαμε και έχουμε ακόμα πιθανότητες επιτυχίας», λέει και προσθέτει: «Το κατοχικό δάνειο είναι μοναδική περίπτωση. Δεν δημιουργεί νομικό προηγούμενο για τη Γερμανία, μπορεί να το αποδεχτεί. Υπάρχει δανειακή σύμβαση και άρα η νομική θέση της Ελλάδος είναι πολύ ισχυρή. Εκεί θα έπρεπε να ρίξουμε το βάρος μας», δηλώνει στην «Κ» ο πρώην πρωθυπουργός, ο οποίος θεωρεί λογική και την έντιμη απόφαση που έλαβε η κυβέρνηση να παρέμβει στη Χάγη.

Η ιστορία της διεκδίκησης των επανορθώσεων έχει τις δικές της ιδιαιτερότητες και «στράβωσε» από την αρχή. Εχει επικρατήσει η αντίληψη ότι η διάσκεψη των Παρισίων, μια συνάθροιση των χωρών του δυτικού στρατοπέδου το 1946, επιδίκασε στην Ελλάδα το ποσό των 7,1 δισ ευρώ. Ωστόσο, κατά τον ιστορικό Χάγκεν Φλάισερ η διάσκεψη δεν επιδίκασε ποσά: «Ηταν μια συμφωνία για τα ποσοστά από μια πίτα για την οποία κανείς δεν ήξερε πόσο μεγάλη είναι, τι μπορούσε να πληρώσει η Γερμανία». Η Ελλάδα εμφανίστηκε στο Παρίσι καθυστερημένη και ο εκπρόσωπός της απροετοίμαστος.

Ο Ψυχρός Πόλεμος σταμάτησε τις αποσυναρμολογήσεις εργοστασίων στην κατεχόμενη Γερμανία, οι ΗΠΑ την ηθελαν ισχυρή, ως ανάχωμα στους Σοβιετικούς. Το 1953, στο Λονδίνο οι διετείς διαπραγματεύσεις κατέληξαν σε διακανονισμό των προπολεμικών και μεταπολεμικών χρεών της - οι πολεμικές απαιτήσεις παραπέμφθηκαν ασαφώς σε μια συνθήκη ειρήνης. Η Ελλάδα δεν είχε μόνιμη αντιπροσωπεία στο Λονδίνο!

Το 1956 Γάλλοι, Ολλανδοί και Βέλγοι ξεκίνησαν να διεκδικούν ατομικές αποζημιώσεις στο εσωτερικό, σε θύματα ναζιστικών διώξεων (Εβραίοι, Αθίγγανοι). Οι Γερμανοί αποζημίωναν μόνο διώξεις για φυλετικούς, κοσμοθεωρητικούς και θρησκευτικούς λόγους, όχι θύματα εξ αιτίας αντιστασιακής δράσης. Θεωρητικά, αυτό για την Ελλάδα σήμαινε ότι λεφτά θα έπαιρναν κομμουνιστές και Εβραίοι προς μεγάλη ενόχληση των μετεμφυλιακών αξιωματούχων. Το 1960 οι Γερμανοί συμφώνησαν να πληρώσουν το ποσό των 115 εκατ. μάρκων.

Το 1990 οι δύο Γερμανίες επανενώθηκαν. Το ενδεχόμενο διεκδίκησης αποζημιώσεων παρακάμφθηκε όμως μέσα από τη διαδικασία 2+4 που δεν αποτελεί συνθήκη ειρήνης. Η ευκαιρία μιας ενεργητικής διεκδίκησης υπήρχε εκείνη την περίοδο, οι μικρές χώρες όμως δεν κινήθηκαν. Εκτοτε έγινε σαφές ότι η Γερμανία δεν θα ανταποκριθεί στο αίτημα για πολεμικές επανορθώσεις. Το αναγκαστικό δάνειο του 1942 πάντως, ύψους 476 εκατ. μάρκων, είναι άλλο πράγμα. Πρόκειται για συμβατική υποχρέωση της Γερμανίας, καθώς αποτελεί νομική συνέχεια του Ράιχ. Το δάνειο ήταν άτοκο και η αξία του υπολογίζεται στο ισόποσο των 5 δισ. ευρώ, περίπου. Ακρίβεια δεν υπάρχει εδώ, γιατί από το '42 ώς το '44 και δόσεις πληρώθηκαν και χρήματα «τράβηξαν» οι Γερμανοί. Η Ελλάδα μπορεί να το διεκδικήσει πολιτικά ή προσφεύγοντας στη Χάγη.

Σε ό, τι αφορά την υπόθεση του Διστόμου, η γερμανική πρεσβεία στην Αθήνα παραπέμπει στις δηλώσεις Βεστερβέλε, ότι «αναμένει να γίνει σεβαστή η ασυλία της Γερμανίας, ως κράτους». Αξίζει να σημειωθεί ότι το προνόμιο της ετεροδικίας είναι το επιχείρημα με το οποίο προσέφυγε στη Χάγη η Γερμανία κατά της Ιταλίας, μετά την απόφαση του ιταλικού δικαστηρίου υπέρ των κατοίκων του Διστόμου.