Στη ρίζα του Λόγου ο τίτλος της σημερινής μουσικής παράστασης. Κι ο Λόγος
για τους Έλληνες η ρίζα της ύπαρξης τους.
Εν αρχήν ην ο λόγος. «Ο Λόγος» ( με λάμδα κεφαλαίο), κατά τους Έλληνες φιλοσόφους, «δεν είναι λογική. Λογική
είναι μια θεωρία για την Αλήθεια. Ο Λόγος είναι υπαρξιακός. Ο Λόγος είναι η
ίδια η Αλήθεια»[1].
Η ποίηση , κατά
τη γνώμη μου, εμπεριέχει όλη την κρυμμένη αλήθεια για τη ζωή. Kι όταν ο μουσικός ανασύρει από τον κόσμο της σιωπής στον κόσμο
των ήχων την μελωδία που εμπεριέχει η ποίηση και ο ποιητικός λόγος ενωθεί με
την μουσική, τότε το νέο έργο που γεννιέται, παρεμβαίνει καθοριστικά στη διαμόρφωση της πνευματικής και ψυχικής διάστασης του
ανθρώπου. Η μελοποιημένη ποίηση στην Απόλυτη έκφραση της , δηλαδή όταν ο ποιητικός λόγος ενωθεί
με τη λόγια μουσική, μπορεί να
μας οδηγήσει στην πνευματική και ψυχική ταύτιση με το Όλον. Αρκεί να το
θελήσουμε.
Να τί μας λέει για την μουσική ο μέγας Παλαμάς:
«Οι αρχαίοι μεστώσανε
από νόημα τη λέξη μ ο υ σ ι κ ή. Μουσική γι αυτούς και η ποίηση, μουσική
και η φιλοσοφία, η μέγιστη μουσική. Μουσική και κάθε τι που σύμμετρα και
καλόρρυθμα μορφώνει τη ζωή και την τέχνη˙ μουσική κάθε παιδεία της ψυχής».
Ο κύκλος τραγουδιών του Πέτρου Σατραζάνη, «Στη Ρίζα του Λόγου», σε ποίηση
Διονύση Καρατζά, συνθέτει μια σύγχρονη πρόταση τέχνης υψηλής αισθητικής αλλά
και ελληνικότητας. Δηλαδή την εναρμονισμένη σύζευξη του απολλώνιου Ωραίου και
Μέτρου με τη διονυσιακή μέθεξη. Εν προκειμένω,
τη λυρική μουσική του Πέτρου που ενώνεται με τον ερωτικό ποιητικό λόγο του Διονύση.
Στην Ελλάδα (σε αντίθεση με τον υπόλοιπο κόσμο), οι τέχνες βρίσκονταν σε
μια διαρκή συνομιλία με το Λαό, σ’ έναν
ανοικτό διάλογο με την κοινωνία. Ώστε ο ίδιος ο λαός συνέβαλε καθοριστικά στη
δημιουργία των μεγάλων πνευματικών έργων. Πρώτο και αξεπέραστο φωτεινό
παράδειγμα το αρχαίο ελληνικό δράμα. Εκεί
βλέπουμε να μετουσιώνεται σε τέχνη όχι μόνο το ιδεατό, το ονειρικό και το ιδανικό πρότυπο ζωής αλλά
και η ίδια η καθημερινότητα.
Στον 20 αιώνα, το μεγάλο φωτεινό παράδειγμα, επίσης αξεπέραστο για όσους
το γνώρισαν ή το γνωρίζουν, είναι η
καλλιτεχνική και πνευματική δημιουργία της δεκαετίας του ’60. Η μελοποίηση της ποίησης και η γέννηση του
«έντεχνου λαϊκού τραγουδιού» . Ως πρώτη δημόσια παρουσίαση σε λαϊκή συναυλία μελοποιημένης
ποίησης εγγράφεται ο ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ του Γιάννη Ρίτσου σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη, το
1960. Στις παρουσιάσεις των μουσικών έργων που ακολουθούν, ο Λειβαδίτης, ο
Ρίτσος και άλλοι ποιητές επί σκηνής, πριν από κάθε τραγούδι διαβάζουν το ποίημα
που έχει μελοποιηθεί. Με αυτόν τον τρόπο, ο λαός εναρμονίζεται με την μουσική
και την ποίηση και επικοινωνεί άμεσα με τους δημιουργούς. Συνεπώς, το καλλιτεχνικό έργο από αισθητική απόλαυση
μετουσιώνεται σε δύναμη και στη συνέχεια σε ιδεολογία. Κι έτσι συστήνεται το Μέτωπο Ζωής , όπως ονομάστηκε
τότε, που στόχευε στην Εθνική Αναγέννηση. Δικαίως λοιπόν η 10ετία του ‘60 έχει εγγραφεί ως πολιτιστική επανάσταση, εφ’
όσον όλοι σχεδόν οι δημιουργοί όλων των τεχνών, συμμετείχαν ενεργά σε εκείνη την πρωτόγνωρη επανένωση
των τεχνών, τόσο μεταξύ τους όσο και με το λαό. Ώσπου ήλθε η δικτατορία και
βύθισε τη χώρα στη βαθειά νύχτα. Συχνά αναρρωτιέμαι μήπως στο επίπεδο των τεχνών και του πολιτισμού,
διαρκεί ακόμα …
Καθώς τα
χρόνια περνούν, η λήθη αρχίζει να σκεπάζει τα σπουδαία μουσικά έργα της μελοποιημένης ποίησης. Οι μεγάλοι
δημιουργοί ρίχνονται στη σκιά, παρά το γεγονός ότι παραμένουν δημιουργικοί.
Έκτοτε, το τραγούδι λιμνάζει στη μετριότητα ενίοτε και στην
ασχήμια. Με τραγικές όμως συνέπειες στη διαμόρφωση της αισθητικής συνείδησης
και των χαρακτηριστικών του λαού μας , μιας και το τραγούδι ήταν ανά τους αιώνες η
ραχοκοκαλιά του πολιτισμού μας.
Μέσα από μια τέτοια θλιβερή διαδρομή φτάνουμε στο σήμερα. Στην Ελλάδα του
2010, όπου όλα δείχνουν ότι ο πολιτισμός μας, ένας πολιτισμός 3.000 ετών, οδεύει στο σημείο μηδέν. Διότι
πέραν της οικονομικής ένδειας που έχει επιβληθεί δια της βίας στη χώρα μας,
επιβάλλεται και η πολιτιστική και πνευματική ένδεια. Ο πνευματικός και
καλλιτεχνικός κόσμος παραμένει στη συντριπτική του πλειοψηφία σιωπηλός και άπραγος. Μοναδικές εξαιρέσεις οι προσπάθειες
ελάχιστων φωτισμένων δασκάλων και δημιουργών. Από τους νέους δημιουργούς επίσης
ελάχιστοι αποτελούν την εξαίρεση και δεν
ακολουθούν το ρεύμα της εποχής ή τις απαιτήσεις της βιομηχανίας του
θεάματος. Ανάμεσα σ’ αυτές τις
εξαιρέσεις, ο νέος μουσικός Πέτρος
Σατραζάνης υπερβαίνει –ή μήπως ακυρώνει;- τα πρότυπα της γενιάς του και ενώνει
το νήμα με την φωτεινή και ολάνθιστη δεκαετία του εξήντα. Όχι μιμούμενος τους
δασκάλους του αλλά συνθέτοντας, όπως προείπα, μια σύγχρονη πρόταση τέχνης, μια πρόταση ζωής.
Την κατάδυση στην ποίηση σαν μια κατάδυση στο παρελθόν όπου θα ξαναβρούμε τις
ρίζες της ύπαρξης μας, της ιστορίας, της ποίησης και της μουσικής. Ώστε να
αναδυθούμε στο παρόν, να ανακαλύψουμε εκ νέου την ταυτότητα μας και με αυτόν
τον τρόπο να υπερασπιστούμε ή να αλλάξουμε το παρόν. Να οραματιστούμε το μέλλον
και να μετουσιώσουμε το όραμα σε στόχο ζωής.
Κι αν στο
πρόσφατο παρελθόν υπήρξε ένα σύνολο
δημιουργών κι ένας λαός
σε κατάφαση με την ιστορία και τη ζωή , σήμερα στην εποχή της ένοχης απόκρυψης των
λέξεων, των εννοιών, των ιδεών, και των οραμάτων, η ποίηση μπορεί να αποτελέσει
την μεγάλη κατάφαση στη ζωή. Ειδικά μια ποίηση που μιλά για τον Έρωτα. Τον Έρωτα τον ζωοποιό.
Τον Έρωτα ως
δημιουργία μέσα στο Ωραίο.
Αναστασία Βούλγαρη
Φλώρινα, 20-11-2010
[1] Μίκης
Θεοδωράκης: Συμπαντική Αρμονία, Πανεπιστημιακές
εκδόσεις Κρήτης, Επιμέλεια Γιάννης Κουγιουμτζάκης, Ηράκλειο Κρήτης 2007, σ. 75
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου