Ντοπιολαλιά-Ένα Αρχαιοελληνικό κατάλοιπο

Λόγω των συχνών επιδρομών αλλά και στρατιωτικών κατοχών από τους Ρωμαίους, τους Φράγκους μέχρι και τους Τούρκους πολλές λέξεις δημιουργήθηκαν και ονόματα τοποθεσιών τροποποιήθηκαν. Το ίδιο το όνομα της πόλης μετετράπη από ΑΜΒΡΥΣΣΟΣ σε ΔΙΣΤΟΜΟ. Ιστορικά δεν αναφέρεται καμμία Σλαβική ή Αρβανίτικη επιρροή και έτσι δεν συναντώνται αντίστοιχες μετατροπές ονομασιών σε περιοχές όπως Αράχοβα
(-οβα:Σλαβική κατάληξη).
Υπάρχουν πολλοί τοπικοί γλωσσικοί ιδιωματισμοί αλλά και ιδιαίτεροι τρόποι προφοράς με χαρακτηριστικότερα την συντόμευση ονομάτων (Χαρλάμ'ς αντί Χαράλαμπος) το κόψιμο των καταλήξεων και ο συμφυρμός των φωνηέντων (σπιτ' αντί σπίτι, χωράφ' αντί χωράφι). Αντίθετα συνήθως διατηρείται όταν συνοδεύεται από κτητική αντωνυμία (το χωράφι μ', το σπίτι σ', αλλά και ο πατέρα μ').


Μερικές φορές συναντάται και αλλαγή γένους (ο τζάκης αντί το τζάκι ).
Παράλληλα αναπτύχθηκαν πολλές παρωνυμίες (παρατσούκλια) για τα οποία θα μιλήσουμε σε άλλη ενότητα αντί για επώνυμα, που χαρακτηρίζουν ολόκληρες οικογένειες και διατηρήθηκαν για αρκετές γενιές μέχρι και σήμερα .Οι Διστομίτες γλωσσικά έχουν τους φθογγισμούς και τις κλίσεις της Ρουμελιώτικης διαλέκτου (γλώσσα Μακρυγιάννη), αλλά έχουν κρατήσει και τις δικές τους λέξεις. Δεν είναι λίγες αυτές που το πλούσιο λεξιλόγιο του ρουμελιώτικου λαού δημιούργησε και αρκετές από αυτές έχουν αρχαία καταγωγή λόγω και της Δωρικής προέλευσης των Διστομιτών:Επίσης υπήρχε στούς πολύ παλιούς Διστομίτες το φαινόμενο του τσιτακισμού. παλιόστσ(υ)λο αντί για παλιόσκυλο (τσ)=κ αλλα σε ορισμένες λέξεις. Οι γεροντότεροι ακόμη χρησιμοποιούν τον παλαιότερο παρατατικό, ειδικά στην μέση φωνή. Τούτος (αντί γι αυτός) καθέταν αυτού, αντί για καθόταν. Ο Γιάνν(η)ς ερχέταν απ'τον γιαλό, αντί για ερχόταν. χάμω=κάτω, αρχαίο χαμαί. δώθε, κείθε, πούθε επιρρήματα. (Σύγκρινε πόθεν έσχες).
Ενδεικτικές λέξεις και εκφράσεις
αφουγκράζομ(αι) = ακούω από+ακρόαση. Παραστιά = δίπλα στην φωτιά στο τζάκι παρά+εστία ,αρμακάς = πέτρινο τειχίο αρχ.λέξη αρμός, νίβομαι, νίψ(ου) - προστακτική (από το νίπτομαι), κολλάω τ(η)ν (α)σκάλα και αρποκολλιέμαι. Περίφραση για το ανεβαίνω, προβάτα (προστακτική) = περπάτα προ+βαίνω, τήρα = κοίτα παρατηρώ - παρατήρηση και τα παραγωγά της, σύρε = πήγαινε, ηύρα = αντί για βρήκα, γιαλός = παραλία, θάλασσα (παρα θιν'αλός), απ(ι)στομιέμαι = πέφτω απίστομα (ανάποδα)+πίπτω, μπηχτοκέφαλα επίρρημα = πέφτω με το κεφάλι πίγνημι(μπήχνω)+κεφαλή, κανείν αντί για την αιτιατική κανέναν (αρχαϊκός δυικός τύπος της δωρικής διαλέκτου), τίνος χρησιμοποιείται η αρχαία ερωτηματική αντωνυμία (τίνος είσαι); φροματάω = αγριεύομαι, αλαλάζω, αυτού (επίρρημα) = εκεί είναι πιο ειδικό δεικτικό επίρρημα, γιατί δηλώνει και τόπο ακόμη,(συχνά στον Θουκυδίδη), λοβός = χαζός-ανόητος (παράβαλε λοβοτομή), ξαργού = επίτηδες (εξ έργου), μαργώνω = κρυώνω (αρχαίο ρήμα μάργνυμι), δραίμω = τρέχω γρήγορα, φεύγω (αρχαίο ρήμα θέομαι με β'αόριστο έδραμον), μανάρια = πρόβατα ( απ' το αμνός - ομνάριον-μανάρι. Συναντάται και αλλού) τσουράπ(ι) = κάλτσα, βρωμοταρεύω = μαζεύομαι, κάθομαι ήσυχος (δωρικό τάρας=ησυχία, γαλήνη, ειρήνη)


Και άλλα πάμπολλα παραδείγματα που θα αναφερθούν εκτενέστερα παρακάτω.

*Ευχαριστώ τον Δημήτρη Μορόγιαννη τον συμπατριώτη μου για την συνεργασία μας στο θέμα αυτό