ΕΠΕΤΕΙΑΚΟΣ ΛΟΓΟΣ ΔΗΜΑΡΧΟΥ ΔΙΣΤΟΜΟΥ ΑΡΑΧΟΒΑΣ ΑΝΤΙΚΥΡΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΔΙΣΤΟΜΟΥ

Σεβασμιότατε, αιδεσιμότατοι,

κύριε Εκπρόσωπε της κυβέρνησης 

Κύριε Υπουργέ,

Κύριοι Βουλευτές,

Κύριε Αρχηγέ Γενικού Επιτελείου Στρατού,

Κυρία Αντιπεριφερειάρχη, 

Κύριοι Δήμαρχοι των Μαρτυρικών Πόλεων,

Κύριοι εκπρόσωποι της Τοπικής και Περιφερειακής Αυτοδιοίκησης,

Κύριοι εκπρόσωποι των Ενόπλων Δυνάμεων & των Σωμάτων Ασφαλείας,

Κύριε Πρέσβη,

Κύριοι Γερουσιαστές του Κοινοβουλίου της Τσέχικης Δημοκρατίας

Κύριοι εκπρόσωποι των κομμάτων, φορέων και συλλόγων,

Συμπολίτισσες και Συμπολίτες

Το ιερό χρέος, μας συγκεντρώνει και φέτος εδώ, σε αυτόν τον χώρο μνήμης και απόδοσης τιμής για τους σφαγιασθέντες συμπατριώτες μας από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής στις 10 Ιουνίου του 1944.

Ανεβήκαμε, λοιπόν, εδώ για να αποτίσουμε φόρο τιμής, όπως κάθε χρόνο, στους νεκρούς μας, να τελέσουμε το καθιερωμένο  μνημόσυνο γι αυτούς και να στοχαστούμε, να προβληματιστούμε με αφορμή αυτό.

Τί πράξαμε, τί διδαχτήκαμε, ποια πορεία ακολουθήσαμε και ακολουθούμε 74 χρόνια μετά;

Πρώτα απ´ όλα, όμως, θα θέλαμε να ξεκαθαρίσουμε και να τονίσουμε προς κάθε κατεύθυνση, σε όλους όσους συμμετέχουν ή θέλουν να παρευρίσκονται στην ετήσια τελετή μνήμης για τους αγρίως και πέραν από κάθε έννοια δικαίου σφαγιασθέντες συμπατριώτες μας, ακριβώς αυτό: ότι είναι Μνημόσυνο, όπως το λέει η ίδια η λέξη, ημέρα μνήμης, ιερή και απαραβίαστη με ξεκάθαρο νόημα και χαρακτήρα. Και δεν επιτρέπουμε σε κανέναν να παραβιάζει την ιερότητά της εκμεταλλευόμενος τον  χαρακτήρα της ημέρας, να την μετατρέπει σε φιέστα ή να θεωρεί τον χώρο αυτό, χώρο παρουσίασης  θεάματος και εκδήλωσης πράξεων φτηνού πατριωτισμού προς εξυπηρέτηση προσωπικών ή οποιωνδήποτε άλλων επιδιώξεων.

Δεχόμαστε οποιονδήποτε νιώθει την ανάγκη να είναι μαζί μας και θελήσει να παρευρεθεί την ημέρα αυτή στον μαρτυρικό ετούτο τόπο. Οποιαδήποτε, όμως, πράξη βλασφημίας και βεβήλωσης της μνήμης των νεκρών, μας βρίσκει ολοκληρωτικά αντίθετους και θα προστατέψουμε με κάθε τρόπο και μέσο την καθαρότητα του νοήματος της τελετής αυτής. Αυτό είναι το παλλαϊκό αίτημα των κατοίκων του Διστόμου και των απογόνων αυτών εδώ των νεκρών.

Δεν θα αναφερθώ στην συγκίνηση που κάθε χρόνο αυτή την ημέρα περισσεύει. Ούτε στον πόνο, την θλίψη και το πένθος που επίσης περισσεύουν.. Γιατί το πένθος των ανθρώπων που βίωσαν  την αποτρόπαιη σφαγή είναι διαρκές και προσωπικό για τον καθένα. Τα θύματα της Σφαγής δεν είναι ένα απρόσωπο σύνολο, ένα άθροισμα αριθμών. Είναι ο καθένας από αυτούς ένα ξεχωριστό πρόσωπο με την δική του προσωπική ιστορία, με τη δική του αναφορά και σύνδεση στον χώρο και στον χρόνο Ο καθένας από αυτούς είχε οικογένεια, παιδιά ,φίλους ,συγγενείς, επάγγελμα, ιδιότητα ,τον δικό του ιδιαίτερο ρόλο στην  μικρή κοινωνία που ζούσε. Όλα αυτά διαλύθηκαν σε μια μέρα ! Οικογένειες ολόκληρες ξεκληρίστηκαν, διακόπηκε βίαια  η ακολουθία της μιας γενιάς με την επόμενη και μάλιστα χάθηκε η νέα γενιά ,τα παιδιά ,που αποτελούν την ελπίδα και το μέλλον κάθε τόπου. Είναι τρομακτικός ο αριθμός των σφαγιασθέντων  παιδιών- 54 τον αριθμό- σε μια μικρή κοινωνία ενός μικρού χωριού και ακόμη τρομακτικότερο οι ηλικίες αυτών των παιδιών από αβάπτιστα λίγων μηνών μέχρι  δεκαοκτάχρονους  εφήβους και νέους είκοσι ή τριάντα χρονών πάνω στην ακμή της νιότης τους.

Όλοι αυτοί, που σφαγιάστηκαν, νέοι, νέες, γέροι, παιδιά, γυναίκες και βρέφη δεν είναι ήρωες ούτε άγιοι.. Ήταν απλοί καθημερινοί, άνθρωποι του μόχθου. Ήρωας είναι αυτός που επιλέγει να κάνει κάτι ηρωικό. Οι σφαγιασθέντες Διστομίτες υπήρξαν τα θύματα μιας αποτρόπαιας, απόλυτα συνειδητής και επιλεγμένης ιδεολογίας που εφαρμόστηκε με ευλαβική συνέπεια από τους οπαδούς της. Δεν επέλεξαν οι ίδιοι να είναι τα θύματα της σφαγής, ούτε είναι τα θύματα μιας τυχαίας συμπλοκής ή μιας εκρηκτικής αναμέτρησης.

Είναι ακριβώς τα θύματα της σκληρής πρακτικής των αντιποίνων που εφάρμοσαν συστηματικά και απαρέγκλιτα οι ναζιστές. Ας μην ξεχνάμε ότι 4 μέρες πριν την Σφαγή στο Δίστομο είχε προηγηθεί η απόβαση των συμμάχων στην Νορμανδία. Βλέποντας, λοιπόν, οι ναζιστές την κατάρρευση της άλλοτε πανίσχυρης στρατιάς τους και έχοντας μπροστά τους την ολοκληρωτική συντριβή, στην υποχώρησή τους δεν αφήνουν τίποτε όρθιο. Γίνονται ακόμη πιο βίαιοι και ο κανόνας των σκληρών αντιποίνων που έχουν θεσπίσει πολλαπλασιάζεται και γενικεύεται.
Η ιδεολογία του ναζισμού και του φασισμού προξένησε πολλά κακά στην ανθρωπότητα. Εφαρμόστηκαν τακτικές πρωτόγνωρες, εξοντώθηκαν λαοί, χρησιμοποιήθηκαν όπλα μαζικής καταστροφής, οι ανθρώπινες απώλειες και οι υλικές καταστροφές ανυπολόγιστες.

Το ερώτημα που γεννιέται αυθόρμητα μετά από 74 χρόνια από τη αποφράδα εκείνη ημέρα της Σφαγής των κατοίκων του Διστόμου είναι αυτονόητο: Ποιος ανέλαβε την ευθύνη αυτών των εγκλημάτων και πρωτίστως υπήρξε τιμωρία των θυτών και αποζημίωση των θυμάτων και των απογόνων τους σύμφωνα με τους κανόνες δικαίου που ισχύουν από την μυθική εποχή και το διεθνές δίκαιο; Και η απάντηση είναι αυτονόητη και δυστυχώς αρνητική...

                Με μεγάλη θλίψη διαπιστώνουμε πώς παρά τα τόσα δεινά που επέφερε ο ναζισμός και ο φασισμός στην ανθρωπότητα και ιδίως στην γηραιά ήπειρο / στην ήπειρό μας, δεν φαίνεται να διδαχθήκαμε τίποτε. Ολοκληρωτικές ιδεολογίες και πολιτικά μορφώματα ή και πολιτικά κόμματα  φασίζουσας και νεοναζιστικής ιδεοληψίας επανεμφανίζονται και μάλιστα πλειοψηφούν σε εκλογικές αναμετρήσεις ή συμμετέχουν σε κυβερνητικούς συνασπισμούς. Με τον μανδύα και την επίφαση της  δημοκρατικής εκλογής τους προσπαθούν να αναρριχηθούν και να χειραγωγήσουν και πάλι τον κόσμο εκμεταλλευόμενοι το έλλειμμα  ηθικής παρρησίας που προκαλεί η πολιτική, κοινωνική και οικονομική κρίση που επικρατεί σε πολλές μεριές του πλανήτη μας.

Όμως ας σκεφτούμε τί προκαλεί αυτή την κρίση; Γιατί επιστρέφει η φρικτή ιδεολογία και αποκτά οπαδούς  σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη; Μήπως δεν έχουμε λύσει με οριστικό και ξεκάθαρο τρόπο τα προβλήματα με το παρελθόν; Για να μπορέσουμε να ζήσουμε σε έναν καλύτερο κόσμο που θα προοδεύει και θα δίνει αξία στον ίδιο τον άνθρωπο είναι απαραίτητο να θελήσουμε να κλείσουμε οριστικά τα προβλήματα του παρελθόντος στηριζόμενοι στους κανόνες του δικαίου. Μόνον έτσι θα αξιοποιήσουμε θετικά την τραγική εμπειρία του παρελθόντος. Η ατομική και συλλογική μνήμη των λαών και των ατόμων είναι βασικό στοιχείο για την πρόοδο των λαών.

 Αμέσως μετά τον πόλεμο ήταν κοινή η θέληση  όλων  να υπάρξει προσπάθεια να επουλωθούν οι πληγές που άφησε  η ιδεολογία του ναζισμού. Νικητές και ηττημένοι - αν υπάρχουν νικητές σε έναν πόλεμο - ξεκίνησαν μια δύσκολη πορεία επαναφοράς σε ειρηνικούς ρυθμούς και το όραμα της καταδίκης του ολοκληρωτισμού έγινε πολιτικό όραμα όλων των κρατών της Ευρώπης. Όμως, η κάθε πλευρά είχε να διαχειριστεί ένα διαφορετικό ιστορικό παρελθόν. Για τον  ηττημένο γερμανικό συνασπισμό ήταν ένα βαρύ και επαίσχυντο παρελθόν. Για τους Συμμάχους που πολέμησαν, αντιστάθηκαν και τελικά ανέτρεψαν και κατατρόπωσαν τον ναζιστικό - φασιστικό άξονα είναι παρελθόν νίκης. 

Αυτή η νίκη είχε βαρύ τίμημα για όλους τους λαούς που αντιστάθηκαν και ιδιαίτερα για τον ελληνικό λαό. Οι εκτελέσεις, οι αναίτιες δολοφονίες, οι βιαιοπραγίες εναντίον του άμαχου πληθυσμού, αναρίθμητες. Και μόνον η αναφορά μερικών ονομάτων χωριών και πόλεων πέραν της περίπτωσης του Διστόμου, είναι αρκετή για να ανασύρει στην μνήμη μας τις θηριωδίες που διαπράχτηκαν:

Κάνδανος, Κομμένο, Κερδύλλια, Καλάβρυτα και άλλα πολλά. Είναι ιδιαιτέρως μεγάλος ο αριθμός των άνθρωποθυσιών και των απωλειών στην Ελλάδα σε σχέση με τον πληθυσμό της, λένε οι στατιστικές. Ίσως ο μεγαλύτερος φόρος αίματος που πλήρωσε λαός στην Ευρώπη.

Αυτό το παρελθόν, λοιπόν, καλούμαστε να διαχειριστούμε. Η διατήρηση της ιστορικής μνήμης είναι επιβεβλημένη. Λήθη στο παρελθόν δεν υπάρχει. Γιατί, αν προσποιηθούμε ότι ξεχνάμε ή θάβουμε το παρελθόν, αυτό με την σειρά του επανέρχεται και ζητά δικαίωση.

Η άρνηση από την πλευρά των ηττημένων της ενοχής για πάρα πολλά χρόνια και η απόδοση των εγκλημάτων σε μια μόνο μερίδα, υπήρξε, και ίσως ακόμη και σήμερα, αποτελεί αγκάθι στην ορθή αντιμετώπιση των προβλημάτων του παρελθόντος. Παρά τις γενναίες-αλλά σποραδικές είναι η αλήθεια - προσπάθειες στην ίδια την Γερμανία τόσο στο επίπεδο της κοινωνίας των πολιτών, της διανόησης, όσο και του κράτους, να αναγνωρίσουν την ευθύνη τους για τα εγκλήματα στο Δίστομο και σε όλους τους τόπους, η ιστορική δικαίωση δεν έχει γίνει πράξη σε επίσημο επίπεδο.

Πολλοί πρόεδροι της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας, πολιτικοί, πανεπιστημιακοί καθηγητές, όλοι σχεδόν οι Πρέσβεις της Γερμανίας στην Ελλάδα εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους για τις βιαιοπραγίες και την Σφαγή στο Δίστομο. Μόλις πριν λίγες μέρες, σε επίσημη παρουσίαση της βιογραφίας του Αργύρη Σφουντούρη, της εμβληματικής προσωπικότητας, συμβόλου του αγώνα ιστορικής δικαίωσης των θυμάτων της Σφαγής, ο νυν Πρέσβης της Ομοσπονδιακής  Δημοκρατίας της Γερμανίας κύριος Πλέτνερ, δήλωσε πως διαβάζοντας για τις αποτρόπαιες πράξεις των  ναζιστών προγόνων του αισθάνεται ντροπή και νιώθει την ανάγκη να ζητήσει συγγνώμη γι ´ αυτά.

Η λεκτική αυτή αναγνώριση είναι ένα βήμα προόδου. Δεν αρκεί όμως μόνον αυτό. Για να υπάρξει μια κοινή συνειδητή κουλτούρα μνήμης σε κοινή ευρωπαϊκή πορεία είναι απαραίτητο να αναγνωριστεί έμπρακτα η ευθύνη για το βαρύ τίμημα της ναζιστικής βίας.

Ένας ακατάλυτος δεσμός συνδέει την ιστορική αλήθεια με τη ιστορική δικαιοσύνη. Είναι απολύτως απαραίτητο να γίνουν γνωστές οι θηριωδίες και τα εγκλήματα που έγιναν τότε. Αποτελούν το υπόβαθρο για να συνειδητοποιήσουμε ποια ήταν η ναζιστική ιδεολογία και ποια η αδιανόητη τακτική βίας που εφάρμοσε με τα τραγικά αποτελέσματά της. Οι μαζικές δολοφονίες δεν αναγνωρίστηκαν ποτέ.

Η περίπτωση του Διστόμου αποτελεί ένα μάθημα ιστορίας και οι αγώνες για ιστορική και ηθική δικαίωση των θυμάτων ένα σύμβολο αγώνα για ελευθερία και δικαιοσύνη.

Δεν κραδαίνουμε σημαίες ευκαιρίας και πολιτικού τυχοδιωκτισμού με τον αγώνα μας για δικαίωση. Ιδιαίτερα στις μέρες μας που δοκιμάζονται οι οικουμενικές  αξίες με τους κάθε είδους ιδεολογικούς φανατισμούς και τις πρακτικές ομαδικής βίας και εξόντωσης που εφαρμόζονται, ο αγώνας μας για επιβολή του δικαίου με την έμπρακτη  ανάληψη των ηθικών, νομικών και ιστορικών ευθυνών από τους δικαιωματικά υπευθύνους αποτελεί τον σημαντικότερο  εκ των ουκ άνευ όρο  για την επικράτηση της ειρήνης στον πολύπαθο πλανήτης μας .Οι χιλιάδες πρόσφυγες του σήμερα και τα ερείπια αμέτρητων περιοχών αποτελούν αδιάψευστο μάρτυρα πως αν δεν καταπολεμήσουμε τις αιτίες θα βρισκόμαστε πάντοτε μπροστά στην αχαλίνωτη βία και την διάλυση.

Ο Στήβεν Χώκιγκ, το λαμπρό μυαλό της σύγχρονης Φυσικής και Κοσμολογίας που ανακάλυψε και ασχολήθηκε με τις μαύρες τρύπες του σύμπαντος που χάθηκε πρόσφατα, είχε πει: «Παράλληλα με την  μελέτη του σύμπαντος  και τις μαύρες τρύπες  που σχηματίζονται σε αυτό, οφείλουμε πρώτα- πρώτα  να καλύψουμε τις μαύρες τρύπες που έχουμε ανοίξει στον πλανήτη γη με την συμπεριφορά μας απέναντι σε λαούς και ανθρώπους».

Αν λοιπόν θέλουμε να καλύψουμε τις μαύρες τρύπες στο κρανίο του κόσμου και τις τρύπες στα κρανία των εκτελεσθέντων της Σφαγής, ας αναλάβει ο καθένας την ευθύνη που του αναλογεί για την επίτευξη, επιτέλους, της ηθικής δικαίωσης των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας.

Τότε μόνον η μνήμη θα αποτελέσει θεμέλιο ζωής και το πένθος θα δώσει την σκυτάλη στην ελπίδα ενός καλύτερου, ειρηνικού και δίκαιου κόσμου. Τότε μόνον το τέρας της βίας θα έχει νικηθεί και ο άνθρωπος θα έχει ξαναβρεί την αξία του.

Ίσως, τότε, το δάκρυ των παιδιών που επέζησαν από την Σφαγή και τώρα πια βρίσκονται στην τρίτη ηλικία και ανεβαίνουν εδώ για να τιμήσουν τους δικούς τους, σταματήσει να θολώνει το βλέμμα τους και αντικρίσουν έτσι ένα  καθαρό και ευοίωνο μέλλον για τα εγγόνια τους.

Σας ευχαριστώ.

Ο Δήμαρχος

Διστόμου Αράχωβας Αντίκυρας

Ιωάννης Γεωργακός