Μνήμη Λάμπρου Παπαθανασίου: του εκ Διστόμου πρωτομάστορα στα Μωραΐτικα, Ρουμελιώτικα και Κλέφτικα τραγούδια!

Ο Λάμπρος Παπαθανασίου ( Τρίτος από δεξιά ) σε συνάθροιση Διστομιτών σε κάποιο πανηγύρι. Απέναντι 
( Πρώτος από αριστερά ), ο Θεμιστοκλής Παπαϊωάννου ή Κατσαμπίνης

  Του Θανάση Δημάκα

''Ο Λάμπρος Παπαθανασίου ήταν, για όλους τους μυημένους, ο εκ Διστόμου πρωτομάστορας στα Μωραΐτικα, Ρουμελιώτικα και Κλέφτικα τραγούδια''.

Με αυτά τα λόγια ο Θοδωρής Μανίκας, ο γνωστός μουσικός και δισκογραφικός παραγωγός και δημοσιογράφος, περιγράφει το 2007 το απόγειο στην καριέρα του συμπατριώτη μας δημοτικού τραγουδιστή  με την πλούσια δισκογραφία και  συμμετοχή στον κινηματογράφο αλλά με ζωντανές εμφανίσεις σε κέντρα και λαϊκά πανηγύρια. 

Από κοντά ο δικός μας Θέμης Παπαϊωάννου συμπληρώνει για τον Λάμπρο ''φωνή βαριά, δωρική και στακάτη, με μεγάλη έκταση'',ενώ σε πρόσφατη αναφορά του -  με αφορμή τον θάνατο του δημοτικού τραγουδιστή και κλαρινίστα -  ο  Γιώργος Π. Τσάμπρας  τον χαρακτηρίζει στο musicpaper ''διεθνούς αναγνώρισης ερμηνευτής δημοτικών τραγουδιών''!

Έψαξα για τον Διστομίτη δημοτικό τραγουδιστή τυχαία: Σε μια κηδεία στενού οικογενειακού μας φίλου πριν μερικές εβδομάδες στο νεκροταφείο στο Ιλιον, τράβηξε σαν μαγνήτης το βλέμμα του ένας τάφος που πάνω του ήταν χαραγμένο ''Λόφοι του Διστόμου'' από  την μια και ''Συννέφιασε ο Παρνασσός'' απ΄την άλλη- δίπλα στην φωτογραφία του !

Κλικ στην εικόνα για μεγέθυνση

Ήταν (και είναι) από τις γνησιότερες φωνές του Δημοτικού τραγουδιού - τα cd  του ακόμα είναι η βάση για λαϊκά γλέντια - αλλά πάντα είχε το Δίστομο στην καρδιά του : Δεν  παρέλειπε, λένε αρκετοί που τον ήξεραν-να τραγουδά- μοιρολογά για το κατακαημένο Δίστομο. 

Άλλωστε το ''Και λόφοι του Διστόμο'', είναι ένα τραγούδι που γράφτηκε από τον ίδιο για τη Σφαγή του Διστόμου.

Αυτό φαίνεται το ήξεραν καλά τα παιδιά του, Λουκάς και Βάσω Παπαθανασίου, Καλομοίρα και Δημήτρης Ζορμπάς και τα εγγόνια του, Αχιλλέας Ζορμπάς, Ανθή Ζορμπά και Γιώργος Παναγής, Μαρίνα Λ. Παπαθανασίου, που έκαναν την προαναφερθείσα αναγραφή στον τάφο του, στο Ιλιον...

Βλέποντας τον τάφο αναζήτησα και πήρα τις πρώτες πληροφορίες επιτόπου από τον πατέρα μου.

Μάζεψα περισσότερες από το ίντερνετ. 'Ο,τι βρήκα (προέρχονται από τις προαναφερθείσες πηγές , το σάιτ της Δόμνας Σαμιου  και τον Ριζοσπάστη- 'όπου γράφει ότι ο Λ.Π.''υπήρξε σταθερός οπαδός και ψηφοφόρος του ΚΚΕ μέχρι το τέλος της ζωής του'') το έκανα ένα ενιαίο κείμενο :

  Ο Λάμπρος Παπαθανασίου γεννήθηκε την 1η Μαΐου 1934 στο μαρτυρικό Δίστομο Βοιωτίας από φτωχή αγροτική οικογένεια. Εζησε από κοντά τη σφαγή του Διστόμου από τους Γερμανούς ναζί κατακτητές (10/6/1944)- μόλις 10 ετών.

 Ακόμα δέκα χρόνια μετά, το 1954, έχοντας προκαλέσει το ενδιαφέρον του κορυφαίου τραγουδιστή για το στεριανό δημοτικό τραγούδι, του Γιώργου Παπασιδέρη,μαθήτευσε κοντά του και γραμμοφωνεί στην «Οντεόν» τα πρώτα τραγούδια με τη φωνή του.Το τσάμικο «Πέρα στις βλαχοκαλύβες» και το συρτό «Τη δική σου αρραβώνα», με τον Γιώργο Ανεστόπουλο στο κλαρίνο και στο όνομα του Ηπειρώτη λαουτιέρη Λάζαρου Ρούβα.

Εδώ να προσθέσω μια σημαντική λεπτομέρεια - την είπε στον πατέρα μου ο κ. Ν.Παπαιωάννου - σύμφωνα με την οποία την πρώτη επαφή με δισκογραφική εταιρία στην Αθήνα του την έκανε τότε ο επίσης Διστομίτης τραγουδιστής και οργανοπαίχτης Θεμιστοκλής Παπαϊωάννου ή Κατσαμπίνης, που είχε ήδη ξεκινήσει δισκογραφία.

 Θα ακολουθήσει ένας ακόμα δίσκος 78 στροφών την επόμενη χρονιά, με το τσάμικο «Ήλιε για λάμψε στα βουνά» και το συρτό «Στείλε με μάννα στο πηγάδι» και τα δύο στο όνομα του κλαριντζή Κώστα Κοντογιώργου.  

 Αλλά το κύριο μέρος των ηχογραφήσεων του Λάμπρου Παπαθανασίου, θα πραγματοποιηθεί σε δίσκους 45 στροφών, από το ξεκίνημα της δεκαετίας του '60. Εκείνα τα χρόνια θα αποτελέσει τη βασική αντρική φωνή του στεριανού δημοτικού τραγουδιού, στις ηχογραφήσεις της εταιρίας «Φιντέλιτυ», με την επιμέλεια της Δόμνας Σαμίου, με τον Παναγιώτη Κοκοντίνη ή τον Βασίλη Σκαλιώτη στο κλαρίνο κι αλλού με συνοδεία από πίπιζα και νταούλι - κατά τον πιο «παλιό» τρόπο ηχογράφησης αυτού του υλικού : «Βουνά μην καμαρώνετε», «Βαστάτε Τούρκοι τ' άλογα», «Παναγιούλα», «»Καλότυχα πουν' τα βουνά», «Φέξε μου φεγγαράκι μου», «Βιολέτα μ' ανθισμένη», «Πού ήσουν πέρδικα γραμμένη», «Στο 'πα και στο παρήγγειλα» και πολλά άλλα.

''Φωνή βαριά, δωρική και στακάτη, με μεγάλη έκταση'' κατά πως γράφει ο Θέμης Παπαιωάννου, έγινε γνωστός πανελληνίως ( με τις πιο πολλές εμφανίσεις  στη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο)αλλά και στην ελληνική ομογένεια (το 1961-62 περιοδεύει στις ΗΠΑ με μεγάλη επιτυχία) με τραγούδια όπως ''Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά'', ''Τρία παιδιά Βολιώτικα'', ''Συννέφιασε ο Παρνασσός'', ''Στην κεντημένη σου ποδιά'', ''Θέλετε δέντρα μ' ανθίσετε'' κ.α.

Την ίδια εποχή θα πραγματοποιήσει βέβαια και λίγες πιο ''απρόσμενες ηχογραφήσεις'',όπως  σημειώνει ο  Γιώργος Π. Τσάμπρας . Το 1960 ας πούμε, τον βρίσκουμε, ερμηνευτή σε δυο «ανάλογα» τραγούδια που υπογράφει ο Μπαγιαντέρας, ο Δημήτρης Γκόγκος : «Αργοπεθαίνω στο μαντρί μου» και «Μάνα έχω τη θάλασσα». 

  Τα επόμενα χρόνια, με βάση αυτές τις ηχογραφήσεις, ο Λάμπρος Παπαθανασίου θα πραγματοποιήσει πολλές εμφανίσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, θα συμμετάσχει σε πολλές τηλεοπτικές εκπομπές αλλά ακόμα και σε κάποιες από τις τελευταίες «βουκολικές» ταινίες του ελληνικού κινηματογράφου ( όπως η «Αρχόντισσα του κάμπου» του Παναγιώτη Κωνσταντίνου με την Αιμιλία Υψηλάντη, στα 1971,  η ''Για τον θάνατο του παλικαριού'', η ''Μαρία η Πενταγιώτισσα'',''Τα 40 παλικάρια'' κ.α). Συνεργάστηκε επίσης με την Δόμνα Σαμίου, τον Αλέκο Αραπάκη, τον Γιώργο Κόρρο, τον Αριστείδη Μόσχο, κ.ά., είχε και παρουσία στις ραδιοφωνικές εκπομπές της Δόμνας Σαμίου («Από παντού της ελληνικής γης»  την περίοδο 1982/3  στο Β΄ πρόγραμμα της ΕΡΑ κ.α.).

Πολλοί λαϊκοί και δημοτικοί καλλιτεχνες επιδιώκουν την συνεργασία μαζί του.Θα συνεργαστεί με αρκετούς από τους μουσικούς αυτού του χώρου, σιγά σιγά όμως, θα προτιμήσει μια πιο «ερασιτεχνική» σχέση με το τραγούδι. Με την οικογένειά του, θα περάσει ήσυχα τα επόμενα χρόνια της ζωής του, ανάμεσα στην Παλατιανή - όπου είχε ταβέρνα - τα Μέγαρα  ( η γυναίκα του ήταν από τα Μέγαρα ) και τη Σαλαμίνα. 

Στα τραγούδια του έχουν γίνει πολλές ανατυπώσεις και σε  cd : Με αφορμή μια σχετικά πρόσφατη ( περί το 2007) της Universal (εξεδωσε  σε cd 12 ανθολογίες για ισάριθμους παραδοσιακούς ερμηνευτές)ο γνωστός παραγωγός και δημοσιογράφος Θοδωρής Μανίκας  έγραψε :

''Εν πάση περιπτώσει, από τα 12 αυτά cd ξεχωρίζω τέσσερα, για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Πριν από 30 χρόνια ο Λάμπρος Παπαθανασίου ήταν, για όλους τους μυημένους, ο εκ Διστόμου πρωτομάστορας στα μωραΐτικα, ρουμελιώτικα και κλέφτικα τραγούδια. Ομοίως πρωτομάστορας (επιπέδου Μουντάκη), ο Κρητικός λυράρης Θανάσης Σκορδαλός, του οποίου οι ερμηνείες και τα παιξίματα ήσαν πέρα από τον χωροχρόνο, ενώ ο Δημήτρης Ζάχος με το αρχοντικό look, σάρωσε όλο το στεριανό ρεπερτόριο με τον μοναδικό του τρόπο. Όμως, η κορυφή, ο Ολυμπος της υπόθεσης, ήταν ο Γιώργος Παπασιδέρης. Ο,τι και να τραγούδησε το ανύψωσε δύο επίπεδα πιο πάνω απ' όπου το βρήκε, πράγμα που καταδεικνύουν και τα τραγούδια που περιέχονται στη δική του ανθολογία. Είναι τραγούδια που όλοι τα ξέρουμε, αλλά που αν τα ακούσεις από εκείνον τον γίγαντα θα νιώσεις πως το τοπίο τους έχει μεγαλύτερο βάθος από όσο νόμιζες τόσα χρόνια!''.

Αυτός ήταν ο Διστομίτης Λάμπρος Παπαθανασίου- βεβαίως θα υπάρχουν και άλλα πολλά στην καλλιτεχνική του ζωή που δεν βρήκαμε.

Πέθανε  στις 19 Φεβρουαρίου του 2014, στα 80 του χρόνια.

Ακούστε μερικά τραγούδια του:

 ΚΑΙ ΣΕΙΣ ΒΟΥΝΑ ΤΗΣ ΛΕΙΒΑΔΙΑΣ ΚΑΙ ΛΟΦΟΙ ΤΟΥ ΔΙΣΤΟΜΟΥ: https://www.youtube.com/watch?v=nNw47_3aNdw 

  ΠΙΚΡΑ ΤΟ ΛΕΝΕ ΤΑ ΠΟΥΛΙΑ:https://www.youtube.com/watch?v=4vY8wm7fwOY  

  ΣΤΕΙΛΕ ΜΑΝΑ ΣΤΟ ΠΗΓΑΔΙ :https://www.youtube.com/watch?v=4vY8wm7fwOY    

  ΒΟΥΝΑ ΜΗΝ ΚΑΜΑΡΩΝΕΤΕ :https://www.youtube.com/watch?v=v0J8OEymZFg  

  Η ΘΗΒΑ ΕΧΕΙ ΟΜΟΡΦΕΣ...: https://www.youtube.com/watch?v=PndtnixBTsI