Καταδίκη και βαριές ευθύνες για τον έγκλημα του Ασωπού: μέχρι πότε θα συνεχίζεται η συγκάλυψη;

08/06/2013

Καταδικαστική απόφαση για την Ελλάδα εξέδωσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης, λόγω της επιβάρυνσης της υγείας των κατοίκων των Οινοφύτων από τη βιομηχανική ρύπανση. Η προσφυγή είχε κατατεθεί από τη Διεθνή Ομοσπονδία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου μετά τη δημοσιοποίηση του θέματος λόγω των αγώνων των πολιτών. Στην προσφυγή τονίζονται όχι μόνο οι ευθύνες των αρμόδιων Υπουργείων αλλά και της πρώην νομαρχιακής και της σημερινής περιφερειακής αρχής αφενός για τους ελλιπείς ελέγχους στις βιομηχανίες και αφετέρου για την απουσία ουσιαστικών μέτρων για την εξυγίανση της περιοχής και την προστασία της υγείας των πολιτών. Οι επιπτώσεις της ρύπανσης σε όλη την λεκάνη του Ασωπού αλλά και στην ευρύτερη περιοχή υπερβαίνουν τα τοπικά όρια, αφού τρόφιμα και ποτά που παράγονται στην μεγαλύτερη βιομηχανική ζώνη της χώρας διανέμονται σε Ελλάδα και εξωτερικό.

Πρέπει να σημειωθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά που έχουν κερδηθεί προσφυγές των πολιτών σε ελληνικά δικαστήρια και ευρωπαϊκά όργανα. Ωστόσο παρά τον σκληρό, επίπονο και δαπανηρό αγώνα των πολιτών η Πολιτεία, η Περιφέρεια και οι τοπικές αρχές εξακολουθούν να μην αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους: λίγα πρόστιμα, αρκετές μελέτες και συσκέψεις, πολλές υποσχέσεις και εξαγγελίες αλλά καμία βελτίωση της κατάστασης που προϋποθέτει κόστος για τις μεγάλες βιομηχανίες.

Για περισσότερες πληροφορίες: Καταδίκη της Ελλάδας για τον Ασωπό. Πράσινο φως για αγωγές αποζημιώσεων των κατοίκων. (http://periferiastereas.blogspot.gr/)

Επισυνάπτονται:

- τα βασικά σημεία της απόφασης (στα ελληνικά)

ΑΠΟΦΑΣΗ

της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης

(23.1.2013)

επί της Συλλογικής Προσφυγής

της Διεθνούς Ομοσπονδίας των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου

Παρεμβαίνοντας στο ζήτημα του Ασωπού, η Διεθνής Ομοσπονδία των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου κατέθεσε Συλλογική Προσφυγή ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής των Κοινωνικών Δικαιωμάτων του Συμβουλίου της Ευρώπης.

Στην παρέμβαση αυτή η Διεθνής Ομοσπονδία κινητοποιήθηκε από το ελληνικό μέλος της, την παλαιότερη ελληνική οργάνωση στο χώρο των δικαιωμάτων του ανθρώπου, την Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (http://www.hlhr.gr). Σημειώνεται ότι η Διεθνής Ομοσπονδία είναι η μεγαλύτερη ΜΚΟ δικαιωμάτων του ανθρώπου στον κόσμο διότι εκπροσωπεί 154 οργανώσεις σε περισσότερες από 105 χώρες (http://www.fidh.org).

************

Η Συλλογική Προσφυγή, την οποία συνέταξε το μέλος της Ελληνικής Ένωσης, δικηγόρος και λέκτορας δημοσίου διεθνούς δικαίου (πανεπιστήμιο Θράκης & Βοσπόρου) Γιάννης Κτιστάκις,

1.      στρεφόταν κατά της Ελληνικής Δημοκρατίας, για πράξεις ή παραλείψεις της κεντρικής διοίκησης, της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Βοιωτίας και του Δήμου Οινοφύτων

2.      εξετάστηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Κοινωνικών Δικαιωμάτων (http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/socialcharter/ECSR/ECSRdefault_en.asp) το οποίο είναι το όργανο ελέγχου του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη (http://www.coe.int/T/DGHL/Monitoring/SocialCharter/), μίας δεσμευτικής για την Ελληνική Δημοκρατία διεθνούς σύμβασης (κυρωτικός νόμος 1426/1984, ΦΕΚ Α΄ 32). Ο Ευρωπαϊκός Κοινωνικός Χάρτης υιοθετήθηκε το 1961 στο πλαίσιο του Συμβουλίου της Ευρώπης (http://www.coe.int/DefaultEN.asp) και σήμερα δεσμεύει συνολικά 43 ευρωπαϊκές χώρες.

3.      καταλόγιζε στην Ελληνική Δημοκρατία ότι παραβίασε το άρθρο 11 του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Χάρτη, δηλαδή, το δικαίωμα στην υγεία των κατοίκων των Οινοφύτων. Το άρθρο 11 έχει ως εξής:

Δικαίωμα για προστασία της υγείας

Για εξασφάλιση της αποτελεσματικής άσκησης του δικαιώματος για προστασία της υγείας, τα Συμβαλλόμενα Μέρη αναλαμβάνουν την υποχρέωση να λαμβάνουν είτε απευθείας είτε με τη συνεργασία δημόσιων και ιδιωτικών οργανώσεων, κατάλληλα μέτρα που θα αποσκοπούν ιδίως:

1. Να εξαφανίζουν κατά το δυνατό τα αίτια μη ικανοποιητικής υγείας.

2. Να προβλέπουν συμβουλευτικές υπηρεσίες και υπηρεσίες διαφώτισης σε ό,τι αφορά τη βελτίωση της υγείας και την ανάπτυξη της συναίσθησης ατομικής ευθύνης στον τομέα της υγείας.

3. Να προλαβαίνουν κατά το δυνατό, τις επιδημίες ενδημικές και άλλες ασθένειες.

4.      ειδικότερα, ισχυρίστηκε ότι η κεντρική διοίκηση και οι νομαρχιακές και δημοτικές αρχές

•      δεν επεξεργάστηκαν και δεν ανανέωσαν τακτικά ένα επαρκώς ανεπτυγμένο νομοθετικό και κανονιστικό πλαίσιο για θέματα περιβάλλοντος.

•      δεν καθιέρωσαν ειδικές διατάξεις (επάνδρωση με κατάλληλο εξοπλισμό, καθορισμός οριακών τιμών εκπομπών, μέτρηση της ποιότητας του αέρα και νερού, κλπ), τόσο προκειμένου να προληφθεί η ρύπανση σε τοπικό επίπεδο, όσο και για να συνεισφέρουν στη μείωση της ρύπανσης σε ευρωπαϊκό επίπεδο.

•      δεν εξασφάλισαν την αποτελεσματική εφαρμογή των περιβαλλοντικών κανόνων με τους κατάλληλους ελεγκτικούς μηχανισμούς.

•      δεν ενημέρωσαν, δεν ευαισθητοποίησαν και δεν εκπαίδευσαν το κοινό, και σε σχολικό επίπεδο, για τα περιβαλλοντικά προβλήματα γενικά αλλά και σε τοπικό επίπεδο.

•      δεν αξιολόγησαν τους κινδύνους για την υγεία μέσω της επιδημιολογικής παρακολούθησης των πληττόμενων πληθυσμών.

************

Στην Απόφασή της[1], η οποία υιοθετήθηκε την 23.1.2013 αλλά κατέστη δημόσια την 5.6.2013, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κοινωνικών Δικαιωμάτων ομόφωνα καταδίκασε την Ελλάδα για παραβίαση του δικαιώματος στην υγεία των κατοίκων των Οινοφύτων, κάνοντας δεκτούς όλους τους ανωτέρω ισχυρισμούς της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου.

Ειδικότερα, αναφορικά με το άρθρο 11, παράγραφοι 1 και 3 του Χάρτη, η Επιτροπή δέχθηκε ότι:

Το Ελληνικό κράτος απέτυχε να λάβει τα κατάλληλα μέτρα για την εξάλειψη, κατά το δυνατό, των αιτιών που προκαλούν βλάβη στην υγεία των κατοίκων και την αποφυγή, στο μέτρο του δυνατού, ασθενειών στην περιοχή της λεκάνης απορροής του Ασωπού ποταμού και κοντά στην βιομηχανική περιοχή των Οινοφύτων («η περιοχή των Οινοφύτων») εξαιτίας (α) των ελλείψεων στην εφαρμογή των υφιστάμενων κανόνων και προγραμμάτων που αφορούν την ρύπανση του Ασωπού ποταμού και αρνητικές επιπτώσεις της στην υγεία, (β) των δυσκολιών που ανέκυψαν κατά το συντονισμό των σχετικών δράσεων της Διοίκησης σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο, (γ) των ελλείψεων του χωροταξικού σχεδιασμού, (δ) της κακής διαχείρισης των υδάτινων πόρων και των αποβλήτων και (ε) των προβληματκών ελέγχων για τις βιομηχανικές εκπομπές και την έλλειψη κατάλληλων πρωτοβουλιών για την αντιμετώπιση της εμφάνισης του εξασθενούς χρωμίου στο νερό.

Η καθυστερημένη αναγνώριση εκ μέρους των Ελληνικών αρχών της σοβαρότητας της ανωτέρω ρύπανση και των αρνητικών επιπτώσεων στην υγεία του πληθυσμού, και η εξίσου καθυστερημένη ανάληψη κρατικών δράσεων για την αντιμετώπισή τους, επιδείνωσαν την κακή υγεία των κατοίκων και παρεμπόδισαν την πρόληψη των ασθενειών στην περιοχή.

Όταν μια προκαταρκτική επιστημονική αξιολόγηση δείχνει ότι υπάρχουν βάσιμοι λόγοι ανησυχίας όσον αφορά δυνητικά επικίνδυνες επιπτώσεις των χημικών ουσιών στην ανθρώπινη υγεία, το κράτος πρέπει να λάβει προληπτικά μέτρα που συνάδουν με το υψηλό επίπεδο προστασίας που προβλέπεται από το άρθρο 11 του Χάρτη. Όπου απαιτείται, τα μέτρα αυτά πρέπει να λαμβάνονται σύμφωνα με τις σχετικές αποφάσεις που εκδίδονται από τα εθνικά δικαστήρια.

Τα μέτρα αυτά πρέπει να περιλαμβάνουν τακτικές αναλύσεις των επιφανειακών και των υπόγειων υδάτων στην περιοχή των Οινοφύτων, επιστημονική έρευνα των πιθανών απειλών για την ανθρώπινη υγεία που συνδέονται με τα βαρέα μέταλλα (συμπεριλαμβανομέουν του εξασθενές χρωμίου) και ολοκληρωμένες επιδημιολογικές μελέτες.

Σε αυτό το πλαίσιο, δεδομένης της επιστημονικής αβεβαιότητας σχετικά με τα προβλήματα υγείας που προκαλούνται από την κατάποση του εξασθενούς χρωμίου, οι Ελληνικές αρχές θα πρέπει, επίσης, να λάβουν επείγοντα μέτρα, συμπεριλαμβανομένου –τουλάχιστον για τις περιοχές που επηρεάζονται άμεσα από τη ρύπανση- του καθορισμού μέγιστων ορίων προσμείξεων του εξασθενούς χρωμίου με το πόσιμο νερό και το νερό για γεωργική χρήση.

Αναφορικά, τώρα, με το άρθρο 11, παράγραφο 2 του Χάρτη, η Επιτροπή δέχθηκε ότι:

Οι πρωτοβουλίες πληροφόρησης του κοινού από την Ελληνική κυβέρνηση ξεκίνησαν αργά και, στις περισσότερες περιπτώσεις, ήταν σποραδικές και ανεπαρκώς συντονισμένες.

Η κλίμακα της ρύπανσης στην περιοχή των Οινοφύτων και οι επιπτώσεις της στην ανθρώπινη υγεία, καθώς και το γεγονός ότι το πρόβλημα είναι γνωστό και αναγνωρίζεται από τις αρμόδιες Ελληνικές αρχές εδώ και καιρό, απαιτούν τον σχεδιασμό και την υλοποίηση μίας συστηματικής πληροφόρησης και ενός προγράμματος ευαισθητοποίησης για την προώθηση της υγείας του ενδιαφερόμενου πληθυσμού, με την ενεργή και τακτική συμμετοχή όλων των αρμόδιων διοικητικών αρχών (σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο).

************

Σε σύνολο 100 Συλλογικών Προσφυγών μέχρι σήμερα ενώπιον της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Κοινωνικών Δικαιωμάτων, οι 14 στρέφονται κατά της Ελλάδας. Από αυτές έχουν εκδικαστεί οι 10 και οι 9 εξ αυτών κατέληξαν στην διαπίστωση ότι η Ελλάδα παραβίασε τον Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Χάρτη (μία κρίθηκε απαράδεκτη).

Βλ. http://www.coe.int/t/dghl/monitoring/socialcharter/Complaints/Complaints_en.asp

Η Διεθνής Ομοσπονδία Δικαιωμάτων του Ανθρώπου έχει καταθέσει μέχρι σήμερα 5 Συλλογικές Προσφυγές (δύο εξ αυτών κατά της Ελλάδος, μία για το δικαίωμα στην υγεία των κατοίκων των Οινοφύτων και άλλη μία για την αναγκαστική εργασία), οι οποίες όλες έχουν γίνει δεκτές επί της ουσίας.

---

[1] βλέπετε το κείμενο της Απόφασης στην Αγγλική αναρτημένο στην ιστοσελίδα της Ένωσης:

http://www.hlhr.gr/index.php?MDL=pages&NodeType=EKDOSEIS_DHMOSIEUSEIS.