''Παυσανίου Ελλάδος περιήγησις''-'Ενας περιηγητής μιλάει για το Αρχαίο Δίστομο.

Καιρός να δημοσιεύσουμε το κείμενο του περιηγητή Παυσανία σε μετάφραση και επιμέλεια του αρχαιολόγου Νικολάου Παπαχατζή που σχολιάζει και έχει αναρτήσει επιγραφές και πολλές άλλες σημαντικές πηγές. Αυτή είναι η διαφορά άλλωστε της παρούσας έκδοσης απ' τις παλαιότερες που τυγχάνει να τις έχω, και στις οποίες υπάρχει μόνο το αρχαίο κείμενο και η μετάφραση. Εδώ υπάρχουν σχόλια, φωτογραφίες και πολλές πηγές, όπως π.χ αναθήματα καθώς και η επιγραφή των νικητών των αγωνισμάτων που διεξάγοντο στο Δίστομο όπως είχαμε πει και σε ένα προηγούμενο άρθρο.
Αν κάνετε κλικ στις εικόνες θα δείτε λεπτομερώς τα προαναφερθέντα.
Λέει λοιπόν ο Παυσανίας σύμφωνα με την μετάφραση του Παπαχατζή:
''Η Άμβροσσος απέχει εξήντα περίπου στάδια από τη Στίρι. Ο δρόμος είναι ομαλός, σε πεδιάδα που βρίσκεται ανάμεσα σε βουνά. Το πιο μεγάλο μέρος της πεδιάδας καταλαμβάνεται από αμπέλια. Στην περιοχή της Αμβρόσσου υπάρχουν κάτι θάμνοι που δεν είναι τόσο πυκνοί, όπως τα αμπέλια. Το είδος αυτό του θάμνου οι Ίωνες και οι άλλοι Έλληνες το λένε κόκκο και οι Γαλάτες, οι πέραν της Φρυγίας, στη γλώσσα τους το λένε υς.
Η κόκκος έχει το μέγεθος της λεγόμενης ράμνου ( είδος παλιουριού ) και τα φύλλα της είναι πιο σκούρα και πιο μαλακά από τα φύλλα της σχίνου ενώ κατά τα άλλα μοιάζει με τη σχίνο.
Ο καρπός της μοιάζει με τον καρπό της στρύχνου και το μέγεθος του καρπού είναι σαν του ροβιού.
Μέσα στον καρπό της κόκκου γίνεται ένα ζωύφιο, το οποίο αν βρεθεί στον αέρα μετά την ωρίμανση του καρπού, πετάει και μοιάζει με κουνούπι.
Προτού όμως το ζωύφιο αυτό αρχίζει να κινείται, μαζεύουν τον καρπό της κόκκου και χρησιμοποιούν το αίμα του ζωυφίου για τη βαφή μαλλιού.
Η Άμβροσσος βρίσκεται στους πρόποδες του Παρνασσού, αλλά στην αντίθετη πλευρά από τους Δελφούς. Λένε πως η πόλη πήρε το όνομα αυτό από τον ήρωα Άμβροσσο.
Οι Θηβαίοι αρχίζοντας τον πόλεμο κατά των Μακεδόνων και του Φιλίππου περιέβαλαν την Άμβροσσο με διπλό τείχος, για το οποίο χρησιμοποίησαν ντόπια πέτρα σκούρου χρώματος, πολύ σκληρή.
Καθένας από τους δύο περιβόλους του τείχους έχει πλάτος λίγο μικρότερο της οργυιάς και ύψος δυόμιση οργυιών όπου δεν έχει καταρρεύσει. Η απόσταση από τον ένα ως τον άλλο περίβολο είναι μια οργυιά. Την κατασκευή πύργων ή επάλξεων ή το στολισμό του τείχους όλα αυτά τα παραμέλησαν, γιατί το τείχος το έχτισαν μόνο για την άμεση άμυνα.
Οι Αμβροσσείς έχουν μια αγορά, όχι μεγάλη, με ανδριάντες μαρμάρινους στημένους σ' αυτή, από τους οποίους όμως οι περισσότεροι είναι σπασμένοι.
Αν στραφεί κανείς προς την Αντίκυρα, ο δρόμος είναι ανηφορικός. Αν όμως προχωρήσει δύο στάδια προς τα πάνω, φτάνει σε τόπο ομαλό και δεξιά του δρόμου συναντά ιερό της Άρτεμης, της ονομαζόμενης Δικτυνναίας, την οποία ιδιαίτερα τιμούν οι Αμβροσσείς. Το άγαλμα είναι έργο αιγινήτικης τέχνης και έγινε από μάρμαρο μαύρο.
Από το ιερό της Δικτυνναίας ο δρόμος προς την Αντίκυρα είναι όλο κατηφορικός''.......Φωκικά κεφ 36.
Βλέπουμε λοιπόν ότι, σε αντίθεση με άλλα μέρη, το Δίστομο δεν έχει μετακινηθεί καθόλου απ' την αρχική του θέση.
Φαίνεται επίσης και η συνοχή των κατοίκων απ' την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, όπως παραδείγματος χάριν η ασχολία με τα αμπέλια. Προσφάτως βγήκε στο φως πρωτοχριστιανικό οινοποιείο στο Δίστομο στην περιοχή Βερβά όπου είναι ακόμη και σήμερα περιοχή καλλιέργειας αμπελιών. Ακόμη και το χρώμα το πορφυρό που έβγαζαν απ το φυτό που αναφέρει παραπάνω ο Παυσανίας οι παππούδες μας και μας έλεγαν ότι το θυμούνται και πως το χρησιμοποιούσαν για τη βαφή των υφαντών τους, οι δικοί τους παππούδες.
Όσο για την θεά που λάτρευαν, την Δικτυνναία Αρτέμιδα, ( θεά του κυνηγιού ), εξ ου και το α' συνθετικό της λέξης ''δίκτυ'', όπου μπορεί να υποδηλώνει κυνήγι ή ψάρεμα,  (σήμερα πολιούχος Άγιος είναι ο Άγιος Νικόλαος προστάτης των θαλασσινών ).
Άλλωστε στην αρχαιότητα ήλεγχε τον βόρειο Κορινθιακό από επιδρομείς και όχι μόνο.
Ακόμη και το εμπόριο του κόλπου από και προς τις απέναντι ακτές της Πελοποννήσου, σύμφωνα με τον Παπαχατζή, και με προξενικά ψηφίσματα που έχουν βγει στο φως.
Δεν είναι λοιπόν παράξενο πως ένας ημιορεινός τόπος, όπως το Δίστομο, λατρεύει θαλασσινό Άγιο, αφού απ' την αρχαιότητα είχε άμεση σχέση και πρόσβαση στον βόρειο Κορινθιακό, όπου και η Παραλία Διστόμου.
Άλλωστε πριν μας απαλλοτριώσουν τον ελαιώνα και τα σπίτια για να γίνει ο οικισμός των εργαζομένων το 1963, υπήρχε και άλλη παμπάλαια εκκλησία της Αναλήψεως που την τιμούσαν οι Διστομίτες κάνοντας και Πανηγύρι.
Η εκκλησία αυτή σώζεται ακόμη και σήμερα.
Υπάρχει βέβαια και η περιοχή Άγιος Νικόλαος Διστόμου όπου βρίσκεται το επίσης παμπάλαιο εκκλησάκι Άγιος Νικόλαος, που ονόμασε την περιοχή.
Θα αναρτηθούν σύντομα φωτογραφίες απ' το πανηγύρι της Αναλήψεως στην Παραλία Διστόμου και απ' το αρχαίο οινοποιείο που ανακαλύφθηκε πριν ένα χρόνο περίπου, καθώς και άλλες πολλές, όπως το διπλό τείχος των Θηβαίων που έχει βρεθεί και περνάει μέσα απ' το Δίστομο, ακόμη και κάτω απ' το σπίτι μου
Αξίζει να κάνετε κλικ στις εικόνες του παρόντος άρθρου για να δείτε τα σχόλια και τις πηγές του Παπαχατζή.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως η έκδοση αυτή τιμήθηκε με το βραβείο Ακαδημίας Αθηνών.